Junaci s Ljubotinja zadivili svijet

Centralna proslava Dana državnosti Crne Gore 13. jula održana je  na Ljubotinju, u organizaciji Mjesne zajednice “Ljubotinjsko-građanske”.

Na platou ispred spomenika palim borcima ovoga kraja, u mjestu koje se čojski i sojski suprostavilo fašističkom okupatoru, mjestu koje je gorostas u svjetskoj ravni borbe protiv njemačkog zavojevača i domaćih izdajnika, evocirane su uspomene na vrijeme kada se životi nijesu štedjeli za slobodu i čast naše domovine.

Govoreći  ispred Mjesne zajednice Ljubotinjsko – Građanske, akademik Branko Vučković je podsjetio da se 13. jula 1878. godine Knjaževina Crna Gora  vratila na mapu Evrope i potvrdila svoju nezavisnost. Crna Gora se, 63 godine kasnije, prva u porobljenoj Evropi koja je stenjala pod fašističkim okupatorom, digla na ustanak, za koji je veliki francuski filozof i književnik Žan Pol Sartr kazao da je to fenomen Drugog svjetskog rata i najveći događaj u ljudskoj istoriji poslije Francuske buržoaske revolucije.

Ljubotinjsko i Građansko pleme, kazao je Vučković je, pod vođstvom Komunističke partije Jugosavije i druga Tita, masovno 1941. godine fašizmu reklo NE. Kako je neko već davno rekao „Ni jedno mjesto u bivšoj Jugosaviji nije imao više prvoboraca i narodnih heroja u odnosu na broj stanovnika“. Prije izbijanja Ustanka u Ljubotinju je bilo oko 50 članova partije, kandidata za partiju oko 10-tak i Skojevaca oko 70, a u Građanima je bilo oko 40 članova partije, 7 kandidata i oko 25 skojevaca. Bilo je to izuzetno jako komunističko uporište kao ijedno u Crnoj Gori i šire, od kojih će mnogi članovi tokom trajanja Drugog svjetskog rata postati veliki komandanti poznati i van granica Jugosavije, generali i narodni heroji. Dovoljno je pomenuti imena: Peko Dapčević Španac, komandant Prve armije, Pero Ćetković, komandant Treće divizije, Ljubo Vučković, komandant Druge Dalmatinske brigade, a u oslobođenoj zemlji ispoljeno herojstvo i ratno iskustvo dovode Peka Dapčevića za Načelnika Generalštaba JNA, a poslije njega na tu najvišu vojnu funkciju u zemlji biva postavljen Ljubo Vučković.

Ljubotinjsko i Građansko pleme, dalo je sve za narodnu borbu, a ono što je najsvijetije, dalo je živote  na stotine biranih sinova i kćeri. Iz ovih mjesta je 13 narodnih heroja, od kojih je 7 poginulo u borbi, 67 poginulih prvoboraca, 125 boraca i 83 žrtve fašističkog terora.

Vučković je podsjetio da se 13. jula 1941. godine ljubotinjska puška čula na Obzovici. Partizanski gerilski odred Prekorničke planine i Pačarađa, pod komandom Ljuba Vučkovića, poručnika bivše Jugosovenske vojske postavio je zasjedu na Obzovici jačoj italijanskoj koloni koja se kretala ka Budvi. Ta kolona je imala brojčanu i vatrenu nadmoć nad prekorničkim gerilcima. Vodila se žestoka borba i gerilci, iako su bili slabo noružani, ubili su 23 a ranili 36 italijanskih karabinjera. Među ubijenim Italijanima je bio karabinjerski pukovnik, njihov komandant sa Cetinja. Tom prilikom je pogino Pero Ivov Banović, član KPJ od 1937. godine koji se toga jutra vjenčao sa Ankom Knežević. On je jedan od prvih članova KPJ koji je poginuo u opštenarodnom ustanku.

Akademik Vučković je podsjetio i na veliku pobjedu na Košćelama, 15. jula 1941. godine. Tom prilikom je uništen i zarobljen cjelokupni italijanski motorizovani bataljon od 800 vojnika koji je išao da pojača okupatorski garnizon na Cetinju. Pored Ljubotinjana, učestvovao je i odred Gornjeg Ceklina i odred Sokolske opštine, ukupno 58 partizana. Bitkom je komandovao Jakov Kusovac, predratni oficir. Zarobljeni italijanski vojnici, njih oko 350-400 su predati crmničkim odredima koji su ih sproveli do Virpazara. Poginulo je oko 70 Italijana a 400 lakše i teže povrijeđeno. Zarobljeno je oko 50 kamiona i motorcikala, preko 50 teških mitraljeza „breda“, desetak italijanskih puškomitraljeza, oko 1200 pušaka, sto revolvera i pištolja i velika količina municije, oko 3000 ćebadi i preko 2000 šatorskih krila. Zarobljeni materijal je podijeljen ljubotinjskim, ceklinskim i dijlu crmničkih odreda i odredu sela Brajići. Zaplijenjena vojna oprema na Košćelama je mnogo doprinijela uspješnoj borbi tokom ustanka u Crnoj Gori. Ljubotinjski ustanici su imali povrijeđenog samo jednog gerilca.

Prema navodima dr Vladimira Dedijera, čuveni francuski filozof i pisac Žan Pol Sartr je rekao da bi na Košćelama trebalo snimiti najhumaniji film na svijetu zbog toga što je italijanska kaznena ekspedicija, kada je vadila sahranjene Italijane na njima nalazila satove, zlatni nakit i novčanike. Tom prilikom su Italijani izjavljivali da gerilci nijesu banda pljačkaša, već da je to prava vojska.

Akademik Vučković je podsjetio i na neviđeno zvjerstvo i zločin koji se desio 02. avgusta 1944. godine, u ljubotinjskom selu Prekornica. Naime, toga dana, krvava ujedinjena njemačko-četnička banda upala je u kuće Donjih Laličića i tom prilikom masakrirala 15 Laličića, Kiće Šaban iz Šabana i ubijen je Blažo Jokov Vučković, u blizini prekorničke crkve Sveti Nikola. Tada su pomračeni umovi Mašu Mitrovu Laličić, majku troje djece, rasporili bajonetom, a ona je bila u devetom mjesecu trudnoće. Njena utroba je bila napolje, a nedaleko od nje dijete koje je trebalo da se rodi. Kuća Pera Laličića je zapaljena i u njoj su izgorjeli Pero i supruga mu Marija. Krvavi bilans ovog zločina je 17 mrtvih.

Vučković je govorio i o junaštvu Ljubotinjana i Građana u veljem ratu 1876. godine i borbi Ljubotinjskog bataljona za oslobođenje Podgorice i nadaleko čuvenoj na Fundini.

Gradonačelnik Prijestonice Cetinje Aleksandar Kašćelan je podsjetio da se navršilo sto četrdeset godina od Berlinskog kongresa, dana kad je jedna, samo teritorijalno mala država, stala rame uz rame sa svjetskim silama ondašnjeg vremena i sedamdedeset sedam godina od kada je jedan narod, kome je u međuvremenu ukinuto pravo na sopstvo, digao glas i ustao protiv mraka fašizma, podsjetio je. Ne postoji, kako on kaže, nijedna riječ koja može dovoljno dobro opisati taj herojski čin domoljublja, u kojem najbolji svjesno žrtvuju život za neprikosnoveno pravo lične i kolektivne slobode.

Obnovom državnosti 2006. godine odužili smo dug prema slobodarima kojih se danas s poštovanjem prisjećamo. Trasirali smo i put razvoja Crne Gore, kao moderne, evropske države, članice NATO saveza i Evropske unije. U proteklih dvanaest godina uradili smo mnogo na društvenom, ekonomskom i političkom planu, na izgradnji povjerenja, uspostavljanju institucionalnih kapaciteta. Čeka nas još dosta ozbiljnog posla, ali rekao bih da smo svakog dana sve spremniji da se uhvatimo u koštac sa svim izazovima,naglasio je Kašćelan.

Generalni sekretar SUBNOR-a Dragan Mitov Đurović je podsjetio na značaj Trinaestojulskog ustanka, najvećeg ustanka u porobljenoj Evropi 1941. godine, u kojem je učestvovalo oko 32.000 ljudi.

I velike stanice i velika mjesta imaju svoje istorije, ali ni manjega mjesta, ni manje stanice, da iglom može na karti Crne Gore samo da se pogodi, nema a da ovakvu istoriju ima – naglasio je Đurović.

Dan državnosti je obilježen polaganjem vijenca na Spomen Kosturnici  na Cetinju, na spomenik stradalima u Donjim Selima kao i na  spomenik Đuru Vujoviću-Špancu u Čukovićima.