Vlada nije preduzela ništa da riješi imovinske sporove SPC i CPC

Nakon usvajanja izmjena i dopuna Zakona o slobodi vjeroispovijesti 26. januara, eliminisani su zahtjevi da se postojeće vjerske grupe registruju radi sticanja pravnog statusa i da daju dokaz o vlasništvu nad određenom vjerskom imovinom kako bi zadržale pravo na nju. Tome se snažno usprotivila Srpska pravoslavna crkva (SPC) – piše na samom početku izvještaja Stejt deparmtenta o vjerskim slobodama za Crnu Goru.

U izvještaj, koji se odnosi na 2021. godinu, ističe se i da se policija sukobila sa pojedincima koji su protestovali 5. septembra zbog ustoličenja mitropolita Crnogorsko-primorskog Joanikija, „što je rezultiralo, kako su mediji prenijeli, lakšim povredama oko 50 osoba, uključujući protestante i policiju“.

U dokumentu je zabilježeno i da religijske grupe nastavljaju da osporavaju vlasništvo države nad nekim vjerskim dobrima, te prenos vlasništva nad grobljima i nekim drugim objektima sa njih na opštine.

– Vlada nije preduzela ništa da riješi sporove SPC i Crnogorske pravoslavne crkve oko vlasništva nad preko 750 pravoslavnih dobara koje drži SPC – piše u uvodu izvještaja.

U tom dokumentu se navodi i da je na konferenciji o Zapadnom Balkanu u julu, u Slovačkoj, predsjednik Milo Đukanović saopštio da se podsjetio devedesetih godina kada je „Srpska pravoslavna crkva stigla prije vojske“ i da se slijedi isti put – prvo crkva, pa vojska i, na kraju, oni su bili odgovorni, između ostalog, i za genocid u Srebrenici“.

U izvještaj je ušao i slučaj učiteljice Rade Višnjić iz OŠ „Jugoslavija“ u Baru koja je iz te škole prethodno otpuštena jer je pozvala đake u hram SPC kako bi se pomolili za uspješnu školsku godinu.

– Nakon pritiska javnosti, Višnjić je novinarima rekla da je odlučila da ne prihvati tu poziciju – piše u Izvještaju.

Navedena je i žalba SPC da Ministarstvo unutrašnjih poslova odobrava vize za sveštenike koji su došli u zemlju ali da ne rješava postojeće slučajeve sveštenika kojima je prethodna vlast ukinula boravišne dozvole.

Srknavljenje Hadži-Ismailove džamije u Nikšiću uoči lokalnih izbora u tom gradu u februaru je našlo svoje mjesto u izvještaju za 2021. godinu. Piše da su N. N. lica narušila džamiju grafitima na kojima je pisalo „Srebrenica“, „Turci“ i „Nikšić će biti Srebrenica“, što je referenca na genocid nad hiljadama Muslimana 1995. godine u Srebrenici. Nije bilo hapšenja niti procesuiranja vandala.

Naveden je i napad na Bogosloviju na Cetinju, kada je uhapšeno pet osoba.

Lokalni portal „Berane onlajn“ je u novembru objavio članak u kom se kritikuje distribucija jevanđelističke hrišćanske literature i „Biblije“ u tom gradu. Na stranicama tog portala je opširno citiran jedan lokalni sveštenik SPC koji je osudio tu literaturu i rekao da su članovi grupe bili „demoni koji nijesu ništa drugo do vukovi u ovčjoj koži“.

Vladine prakse

U izvještaju se analiziraju i događaji sa Cetinja od 5. septembra. Navodi se da su mediji objavili da se na protestima povodom ustoličenja mitropolita Joanijika okupilo oko 4.000 hiljada ljudi, uz podršku predsjednika Đukanovića, uključujući i važne opozicione političke figure.

– Protestanti su se usprotivili održavanju ceremonije na Cetinju, istorijskoj prijestonici zemlje, a predsjednik Đukanović je tu odluku nazvao „samo jednim u nizu događaja u kojima država Srbija i Srpska pravoslavna crkva kao instrument velikosrpskog nacionalizma pokušavaju da ponize i prisvoje Crnu Goru“ – piše u dokumentu.

Navedeno je da su u pokušaju da spriječe nastavak ceremonije ustoličenja, protestanti koristili kamenje, otpad i zapaljene gume kako bi postavili blokade na cesti.

Stejt department navodi da su mediji objavili da je policija upotrijebila suzavac, šok bombe i gumene metke, čiju je upotrebu policija poricala.

– Opozicioni lideri i proopozicioni mediji su kritikovali policiju zbog pretjerane upotrebe sile, kao i brojni korisnici na društvenim mrežama koji su objavili video-snimke sukoba, dok su članovi vladajuće koalicije generalno hvalili policijsku reakciju kao suzdržanu – piše u izvještaju za Crnu Goru.

Piše i da je nakon protesta policija uhapsila savjetnika predsjednika Đukanovića i bivšeg direktora Uprave policije Veselina Veljovića zbog, kako su rekli, pokušaja nasilnog probijanja policijske barikade i destabilizacije policije.

Kada je riječ o ni do sada potpisanom ugovoru sa SPC, ističe se da je 18. aprila premijer Krivokapić najavio da je spreman da potpiše ugovor sa SPC.

– Nakon objave premijera Krivokapića uslijedila je promptna reakcija javnosti, kako vladajućih tako i opozicionih partija koje su tražile da se dokument objavi. Na kraju godine dokument je ostao nepotpisan – navodi Stejt department.

Citira se i tekst koji je Pobjeda objavila da je ugovorom diskriminisana Crnogorska pravoslavna crkva, zbog toga što predviđa da se u zemlji ne može graditi pravoslavna crkva bez odobrenja SPC, i dozvoljava SPC, a ne MPC, da zadrži kontinuitet s autokefalnom Crnogorskom pravoslavnom crkvom koja je definisana ustavom iz 1905. godine.

Nema hapšenja sveštenika

Izvještaj američke adminsitracije je zabilježio da je premijer Krivokapić je u maju rekao novinarima da njegova vlada neće hapsiti nijednog sveštenika SPC zbog kršenja ograničenja okupljanja zbog kovida-19 i da niko ne može spriječiti održavanje vjerskih procesija u Nikšiću na Dan Svetog Vasilija 12. maja.

– Odgovarajući na pitanja o Vladinom nedostatku sprovođenja epidemioloških mjera protiv kovida-19 tokom Uskrsa, Krivokapić je rekao da aktivnosti duhovne prirode ne mogu biti podložne zemaljskim zakonima – navodi izvještaj i citira reaagovanje Socijaldemokratske partije „da su to što teološke kontemplacije i da se favorizuje SPC“.

Imovina

Kada je o odnosima Vlade i vjerskih organizacija riječ, navedeno je da su Katolička crkva i Islamska zajednica nastavile da zagovaraju jasno napisane zakone koji regulišu vlasništvo nad vjerskom imovinom i postavljaju pitanje povrata ili kompenzacije za imovinu, posebno za bogomolje ili groblja, koju su vlade nezakonito oduzele vjerskim grupama ili njihovim članovima.

– Zvaničnici Katoličke crkve nastavili su sa izjavama da je, kao jedan od najvećih vlasnika imovine u zemlji, i dalje u brojnim imovinskim sporovima s Vladom i SPC-om – navodi izvještaj.

Navedena je i odluka Uprave za katastar i državnu imovinu koja je izmijenila 15. oktobra upis Cetinjskog manastira, čije je vlasništvo bilo sporno između CPC i SPC, sa Opštine Cetinje na Mitropoliju crnogorsko-primorsku (SPC). Skupština opštine Cetinje je 17. septembra podržala inicijativu koju je potpisalo 600 Cetinjana da se Cetinjski manastir vrati na korištenje CPC, u kojem se navodi da ima istorijsko pravo na imovinu.

– CPC je i dalje bila uključena u brojne imovinske sporove sa Vladom i SPC. Zvaničnici CPC su naveli da u cijeloj zemlji imaju samo dvije crkve, jednu u Kotoru i jednu na Cetinju, u kojima mogu obavljati službe, dok SPC koristi više od 750 pravoslavnih svetinja. CPC je navela da su SPC i Vlada povrijedili njihova vjerska prava time što nijesu dopuštali članovima CPC da koriste pravoslavne crkve koje su sagradili njihovi preci, jer su „nezakonito prebačeni u Srpsku crkvu, posredno u državu Srbiju“ – piše u Izvještaju.

Naveden je i primjer Islamske zajednice koja je izrazila zabrinutost da je dosadašnji prenos dvaju islamskih groblja u Podgorici i Beranama sa na Opštinu Tuzi, odnosno beransko komunalno poduzeće.

– Službeno, upravljanje grobljima ostalo je na Komunalnom poduzeću Berane i Opštini Tuzi. Međutim, zbog pritiska javnosti nijesu preuzeli vlasništvo nad grobljima, već su dopustili IZ da nastavi s radom – piše u izvještaju.

Leposavić i Srebrenica

Izvještaj se bavio i izjavom tadašnjeg ministra pravde i judskih i manjisnksih prava Vladimira Leposavića koji je u Skupštini 26. marta, na pitanje da li je voljan da prizna i prihvati da se u Srebrenici dogodio genocid 1995. Godine, odgovorio da će priznati da je genocid kada se to nedvosmisleno utvrdi.

– Dodao je da je „pitanje kvalifikacije zločina počinjenog nad Bošnjacima u Srebrenici, kao i mnoga druga pitanja iz građanskog rata u bivšoj Jugoslaviji, još uvijek predmet ne samo emotivnih radnji i neprimjerenih reakcija, već takođe profesionalnih kontroverzi“ – zabilježeno je u izvještaju.

Nekoliko nevladinih udruženja, opozicionih, i članova vladajuće koalicije, uključujući I premijera, naknadno je zatražilo Leposavićevu ostavku.

Poštovanje vjerskih sloboda

Vlasti su 20. novembra uhapsile Zorislava Lekovića nakon što je nosio četničku zastavu glavnom ulicom ispred džamije u Pljevljima i napao Sabinu Talović, aktivistkinju Sigurne ženske kuće, i Belišu Pojatića, izvršnog direktora Umjetničke galerije „Vitomir Srbljanović“.

Lekovića su vlasti kasnije uputile na liječenje u Specijalnu bolnicu za psihijatriju u Kotoru.

Zabilježen je i govor mržnje na internetu od strane direktora Hidroelektrane Piva Radomira Radonjića. Radonjićeve objave na Fejsbuku uključivale su jezik koji je bio antiislamski, kao i antialbanski. Podržavao je i osuđenog ratnog zločinca Ratka Mladića.

– U aprilu je jedna osoba na internetu objavila vulgarnu karikaturu koja prikazuje tadašnjeg biskupa Joanikija s ministarkom Bratić. Policija je izvršila istragu, ali nije uspjela da utvrdi ko je autor – navedeno je u izvještaju.

U januaru je glavni rabin Crne Gore i Hrvatske Luciano Mose Prelević rekao nevladinoj organizaciji Balkan Investigative Reporting Network da “antisemitizam nikada nije postao niti je bio dio državne ideologije u Crnoj Gori, tako da nikada nije zaživio među građanima“.