Spajić poistovjećuje Trumpovu politiku i svoj program Evropu sad, ali oba nose inflaciju s kojom još nije jasno kako će se CG boriti

Predsjednik Vlade Milojko Spajić iskazao je 6. novembra podršku izabranom predsjedniku SAD Donaldu Trumpu uporedivši svoj i njegov ekonomski program.

„Ekonomska misao Evrope Sad 1 i 2 je sinoć pobijedila i u Americi: manji porezi i doprinosi na primanja građana, a državni prihodi $ od indirektnih poreza“, napisao je na mreži X premijer Spajić. 

Jedan od problema je u tome što ekonomska politika izabranog predsjednika SAD bez ikakve dileme nosi sobom povišenu stopu inflacije. O tome pišu ovih dana vodeći američki mediji citirajući brojne ekonomske analize i renomirane ekonomiste prema kojima ono što Donald Trump najavljuje ne samo da ne može uspjeti da riješi problem inflacije – već će je pospješiti. Peterson institut je još krajem septembra eksplicitno naveo da ocjenu „da sve razmatrane politike uzrokuju pad proizvodnje i zaposlenosti u SAD, posebno u sektorima koji su izloženi trgovini kao što su proizvodnja i poljoprivreda, kao i višu inflaciju u SAD“. Prethodno se oglasio 21 dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju gotovo identičnim stavom – najave Donalda Trumpa nose visok rizik rasta inflacije: „Njegova politika, uključujući visoke carine čak i na robu naših prijatelja i saveznika i regresivno smanjenje poreza za kompanije i pojedince, dovešće do viših cijena, većih deficita i veće nejednakosti. Među najvažnijim determinantama ekonomskog uspjeha su vladavina prava i ekonomska i politička sigurnost, a Trump prijeti svemu tome“, navedeno je u upozorenju koje je potpisao 21 dobitnik Nobelove nagrade za ekonomiju.

Ekonomisti upozoravaju da je ovdje matematika jasna i jednostavna: Donald Trump, ko je kao predsjednik SAD nametnuo visoke carine na kinesku robu, strani čelik i aluminijum, mašine za rublje i solarne panele, sada najavljuje carinu od 60% na svu kinesku robu  i „univerzalnu“ carinu od 10% ili 20% na sve ostalo što ulazi u Sjedinjene Države. Uvoznici obično taj trošak prenose na potrošače u obliku viših cijena.

Crna Gora se proteklih godina teško nosi s visokom inflacijom i pogotovo visokim rastom cijena osnovnih životnih potrepština. Po zvaničnim podacima Uprave za statistiku prosječna godišnja stopa inflacije je 2022. bila 13%, a 2023. godine 8,6%.

U prvoj polovini 2024. godine Crna Gora je, prema zvaničnim podacima Eurostata, uz Srbiju prednjačila u regionu u porastu cijena mjereno harmonizovanim indeksom potrošačkih cijena.

I gledano u širim okvirima Crna Gora spada u države sa višom inflacijom od većine država Evrope.

Je li ovo povećanje inflacije u evropskim zemljama i SAD, o kojem je ovdje riječ, ono što će se dogoditi i u Crnoj Gori?

U to ne treba imati sumnje. Crna Gora je država koja malo toga proizvodi, te je njena inflacija veoma zavisna od vanjskih uticaja, odnosno Crna Gora uvozi i inflaciju,

Očekuje li Vlada Milojka Spajića povećanje inflacije?

Prema onome što je do sada objavila, i prema onome što on govori i što je govorio – ne očekuje.

Vlada Crne Gore je utvrdila 5. septembra Predlog fiskalne strategije 2024-2027 u kojem je navela da „se očekuje“ da će inflacija od 2025. do 2027. iznositi oko 3% godišnje.

Predsjednik Vlade je na konferenciji za medije 1. novembra eksplicitno kazao da ne očekuje da program Evropa 2 izazove ni rast cijene električne energije ni inflaciju.

Centralna banka Crne Gore, međutim, u posljednjem godišnjem Izvještaju o stabilnosti cijena, onom koji zaključno obrađuje 2023. godinu konstatuje da je inflacija u 2022. bila najveća od obnove nezavisnosti Crne Gore i navodi da su je pet banak u vrijeme pisanja izvještaja očekivalo da ove godine inflacije bude između 3% i 6%, a šest banaka inflaciju između 6% i 9%. Gotovo polovina privrednika (43,94%) je očekivala inflaciju 3%-6%, 25,76% privrednika između 6% i 9%, a 24,24% privrednika inflaciju iznad 9%.

Iz ovog je jasno da ni banke ni privreda nijesu dijelile optimizam predsjednika Vlade u vezi sa stopom inflacije.

Da Milojko Spajić inflaciju uopšte ne uzima za ozbiljno potvrđuje i činjenica da na tu temu rijetko govori – uglavnom kada ga novinari pitaju. U ekspozeu kada je prije malo više od godine preuzimao dužnost tu je temu pomenuo samo jednom i to dajući opšte neodređeno „rješenje“.

Svjedoci smo da se posljednjih mjeseci svijet suočava sa istorijski visokom inflacijom, koja dolazi prije svega kao rezultat rasta cijena energenata i hrane. U nedostatku monetarne politike, a imajući u vidu potpunu uvoznu zavisnost od nafte i hrane, Vlada će sprovesti programe kojima će se zaštiti standard građana kroz instrumente poreske politike, analizu opravdanosti uvođenja adekvatnog sistema robnih rezervi i druge programe ograničavanja inflatornih pritisaka.

Ove riječi Milojka Spajića su se, međutim, već u prvoj polovini godine mandata pokazale kao prazna priča. Galopirajuća inflacija usporena je u drugom dijelu godine ograničavanjem marži i uticajem smanjenja inflacije u Evropi, ali je ostalo otvoreno pitanje šta će se događati od januara.

standard