UKIDANJE ČOVJEKA – SOCIOFENOMENOLOGIJA EKRANA

Piše: Željko Rutović

Bolest naše epohe nije individualizam, već egoizam, kaže filozof Dani- Robert Difur, otvarajući ovom upozoravajućom definicijom čitav spektar antropo – socioloških pitanja i fenomena ovog vijeka. Da. Čovječanstvo boluje od brutalnog, razarujućeg egoizma, otrgnutog iz zone samosvjesnosti i upita o očito nepostojećoj drugosti i nepostojećem Drugom. Slobodno i očaravajuće prihvatanje ponude multimedijalno – digitalno virtuelnog svijeta, kao modela zadovoljenja potreba i samo – realizacije, dovelo je do uniformne serijalizacije pojedinaca, umjesto istinske realizacije ličnosti. U “bestidnoj sklonosti da se pokazujemo” kako kaže španski akademik i pisac Ignacio Ramone, na svjetlost virtuelnog dana izaći će za kritičku analizu mnogo toga. Tek u izlomljenoj verziji ( nad ) realnosti posredstvom tehno – proteza današnji čovjek postaje fragmentisan, ciljano projektovan i zatvoren u krugu opsjene samo – dopadljivosti razapete u međusobnom kontrastu i kontradikciji. Opsjednutost  objavama fotografija ili ličnih video snimaka djelova života van konteksta cjeline, ovovremeno je iskustvo nove kreirane industrijalizovane  samo – dopadljivosti, kao zornog primjera negacije čovjekovog ontološkog  identitetskog svojstva.

Čovjekove granice nijesu više njegove tjelesne, umne  i duhovne granice, njegove granice postale su hibridne, fluidne granice ekrana kao prostora vještačke egzistencije koja čovjeku daje privid da se istovremeno nalazi svugdje i nigdje. Ekran je nova čovjekova psihosociološka paradigma – zavodljiva, halucinantna, utopijska i nekritička u novom statusu tako kreirane čovjekove radikalno transformisane stvarnosti. Umjesto logosnog, i umjesto kognitivnog ponašanja, čovjek ekrana favorizuje slikovno razmišljanje sa kojim nije moguće  sa – gledati  stvarni spoljnji svijet. Doduše, taj svijet, ukoliko nije u funkciji egoističkih poriva, današnjeg homo tehnologicusa mnogo i ne zanima. Naprotiv. Posledično u globalnim eksponencijalnim  mrežama  ekranske ekstenzije, čovjek gubi svoj identitet, spoznaju, iskustvo, emocije, a time i nezavisan život.

U ekranu, u kibernetskom prostoru, u virtuelnom okruženju, traži se i očekuje novi smisao čija perspektiva očito poništava valjana značenja onih pojmova i smisla u čijem je centru suvereni djelatni subjekt i akter bio čovjek. Da, bio čovjek.

Pod dejstvom trijumfa sve – ekranske najezde, granica između realnog i nerealnog, između spoljnjeg i unutrašnjeg svijeta je zamagljena i neprozirna. Tek, ta ekranska  “spoznaja znanja” istovremeno je i distopija i utopija. Ekran – ogledalo površnosti i trivijalnosti, čiji sadržaj uspostavlja poželjne društvene, vrijednosne i životne modele. U ekranskom biti, u vremenu i prostoru, čovjek i jeste i nije. Fatalna magija lažne zavodljivosti, čije je finale uvijek gubitničko. U toj ekranskoj igri igrači se smjenjuju, dolaze i prolaze, ostavljajući tek blijedi kratki  trag sjenke kao ne- mogućeg prisustva u svijetu dematerijalizovane stvarnosti. Ekran kao supstitucija nemoći, neznanja i odsustva.

Ekran ta lažna socijalna maska nove “istine” zarobila je čovjeka oduzimajuci mu sve ono što vjekovima bijase njegova najveća prednost. Stvarajući privide izlaza, objektivno u takvoj iluziji, čovjeku se zatvara sve ono što um i čula  držahu budnim, svjesnim i razumnim.

Kao bezbolni kolektivni univerzalni anestetik, globalni ekran završio je tu masovnu operaciju, nakon koje više nijedan socijalni inženjering neće djelovati nemogućim. Promjena stava, lica, tijela, duha, vrijednosti, misli i logike, ekranska je platforma zadatih mreža u kojima je, bez obzira na navodnu dostupnost magije zavodljivosti, čovjek zatvoren.

To što on nosi drugi, lažni, prividni doživljaj, upravo govori o karakteru i cilju uspješno izvedene operacije postmoderne sociofenomenologije  ekrana, na kome se po potrebi pale i gase blijede tačke imena čovjeka. Ekransko površno prisustvo rezultira kao duhovno odsustvo. Elektronski upis kao društveno kritički ispis. Pa opet blijeda tačka uhvaćena u mrežu velikog monitora na kojem postoje i smjenjuju  se samo slike povodljivosti, kao zamjene nekadašnjeg znalačkog i uma i duha zavodljivosti.