UKIDANJE ČOVJEKA – DUHOVNE MAŠINE?

Piše: Željko Rutović

Ne malo vremena je otkada se vodi žustra globalna polemika da li će “nadljudski” umovi nadmašiti, nadmudriti i zamijeniti ljudske. Pitanja i bojazan nijesu slučajni, imajući u vidu da se pod pojmom “transfornacionih inovacija” vjestačke  inteligencije dešava mnogo šta na ubrzanoj i radikalnoj transformaciji samog čovjeka.

Inače, davna želja kibernetike, još od kasnih četrdesetih godina prošlog vijeka bijaše izgraditi mašinu koja će biti reprezentacija ljudskog mozga, što je i danas isti cilj u razvoju vještačke inteligencije.

Od pojave Sofije, robota koji izgleda vrlo ljudski, jer govori i mijenja izraz lica, debata o humanoidnim robotima, iako za jednu školu mišljenja svjesno mistifikovana, je veoma zanimljiva za filozofe, sociologe, antropologe, etičare, i  to iz fenomenološke sfere značaja ljudske prirode u današnjem mašinsko  robotizovanom dobu. Problem postaje veći sa suštinom upitanosti kako ponovo oblikovati društvo u svijetu ultrainteligentnih mašina, algoritama, memorijskih čipova, svijetu ideja o imitiranju biologije, kao biotehnologije, brzine predviđanja i kalkulacija u okviru kojih egzistiraju i naši socijalni, kulturalni i politički  životi. Kako i može li se izaći iz te “doline sablasnosti” na čiju nelagodnost u svijetu naglašene revolucije  humanoidnih robota upozorava inženjer robotike Masahiro Mori. Pitamo se ima li granica “transfornacionih inovacija” u dobu neograničene nove tehnoloske (para) realnosti, u kojoj raste strah da će razvoj “neljudskih umova ” nadmasiti nadmudriti i zamijeniti ljudske. Otuda futurista Rej Kurcvajl predviđa da ćemo, zahvaljujući eksponencijalnom tehnološkom progresu, uskoro imati posla sa duhovnim mašinama, koje će prevazići ljudsku inteligenciju, dok globalna gigantska tehnološka zajednica gotovo jednoglasno smatra da će OPEN AI  za najdalje dvije godine stvoriti svojevrsni “digitalni mozak” koji ce razmišljati poput čovjeka, doduše mnogo, mnogo brže. Tako, u duhu ove teme, te srazmjernom padu ljudskog duha, pojava nove generacije četbotova, iako se duboko razlikuju od ljudskog rezonovanja i korišćenja jezika, izaziva istovremeno strahopoštovanje, paniku i bojazan zbog kontinuiranog usavršavanja superpametnih tehnoloških proizvoda, u okviru kojih se mašinska inteligencija npr. kroz automatizovano kreiranje i plasiranje dezinformacija koristi u manipulativne političke svrhe. I naravno, ne samo političke. Otuda, generisane metode i tehnike ovog oblika  stvorili su nove, velike  izazove na planu zaštite bezbjednosti i obustave širenja laži.

Zato, ovovremena socio – filozofska diskusija treba da analizira i predoči karakter, cilj i  svrhu dubine i posledica društveno – kulturoloških promjena koje su zahvatile čovječanstvo. Pitanja dominacije, moći, nadzora, otuđenja, profita i sl. sledstvena su pitanja  ovog temata, koja duboko mehanicistički zadiru u duhovno – humanu suštinu ljudskog roda. Panika koju pomenusmo, koliko god to izgledalo  kataklizmično i u ravni nekontrolisanog haosa i svetehnološkog progresa, odnosi se na strah od čovjekovog izumiranja u njegovom izvornom smislu i odsustvu potrebe za ljudskim doprinosom.

U svijetu i svijetlu takvih duhovnih mašina, pojedinac je pred vratima puzeće izlišnosti, očito sve više zavisan i nemoćan naspram tehnički posredovanih formi koje ga ubrzano oblikuju u programiranim mašinskim kodovima.

Konačno i apsolutno, filozofska debata današnjice upućuje na rezultat po kojem se tradicionalna antropološka konstanta dekonstruiše pod novim uslovima  mašinocentrične kompjuterske ere. U ovom procesu, primjera radi, kontemplativni oblik percipira i saznanja o nama samima, migrira i biva uslovljen mrežom numeričke reprezentacije  kao novog oblika  savremene prinude i latentnog  nadzora nad čovjekom.

Podsjetimo se, u duhu ove teme, kako ono kaže filozofkinja Donna Haraway “tehnologija nije neutralna. Mi smo unutar onoga što napravimo i ono je unutar nas “.