Sjećanja na Vidu Matjan – povodom 74 godine od osnivanja Muzičke škole u Kotoru

Sjećanja na Vidu Matjan – povodom 74 godine od osnivanja Muzičke škole u Kotoru – 11. mart 1947.

Krajem jula 1985. godine, na trgu ispred crkve sv Nikole, počeo je Svečani koncert bivših učenika i profesora Muzičke škole u Kotoru.

Povod je bio useljenje u novu zgradu, savremeno opremljenu školu u velikoj državi Jugoslaviji. U ambijentu ljepote, kulture i prepoznatljivog Starog grada, kamena zgrada u kojoj je smješteno 18 učionica, horska i baletska sala, tonski studio i koncertna dvorana savršene akustike, crkva sv. Duha, bilo je više nego izazov za početak radnog vijeka. Na tom koncertu prvi put sam se srela sa čuvenom profesorkom, direktorkom, kompozitorkom Vidom Matjan. Do tog momenta nisam imala priliku lično da je upoznam, jer je moje muzičko obrazovanje počelo u Risnu gdje je do 1979. godine radilo područno odjeljenje kotorske Muzičke škole. Profesor klavira je bio Antun Homen, a direktor u tom periodu Srećko Marković.

I do tada, a i kasnije slušala sam samo najljepše o neumornoj ženi koja se nesebično davala na polju muzičkog obrazovanja, organizovanja programa i popularisanju klasične muzike u kotorskoj sredini. Predavala je klavir, hor i solfeđo, dirigovala i komponovala. Njen radni dan nije imao skraćeno radno vrijeme več često i produženo. Izučavala je stare bokeljske plesove i igre kao i melodije ovog kraja, nastupala, korepetirala, organizovala i oblikovala kulturni i muzički život poslijeratnog Kotora. Posebno se posvetila komponovanju muzičko scenskih adaptacija, tzv. Muzičkih  bajki i po tome je bila veoma prepoznata u Kotoru, ali i u okviru Udruženja muzičkih pedagoga i Udruženja kompozitora Jugoslavije. Bila je neumorna, radna, zahtjevala je disciplinu i red, ali pažljiva i draga. Pored muzičkog obrazovanja, učila je svoje učenike lijepom ponašanju, organizovala čajanke u okviru škole kako bi djecu iz tada siromašnog Kotora naučila osnovnim kulturnim normama i lijepom ponašanju. Voljela je da nagradi, pohvali i da poklanja.

Od te 1985. godine, svakog 6. maja, na njen rodjendan, kolektiv Muzičke škole čiji sam ja bila član, je odlazio kod gopođe Matjan u njenu kuću koja se nalazila u kotorskom naselju Muo. Prigodan poklon uručio bi joj direktor Nikša Čučić, njen biši učenik, a ona bi pripremila posluženja i razne delicije napravljene s ljubavlju i pažnjom. Iako je bila u poznim godinama, na pragu devete decenije, izradila bi sama slane i slatke poslastice, minijaturne kanapee, dekorisane sa ukusom i stilom i sitne kolačice predivnog ukusa. Kolektiv nije bio velik i mogli smo svi da se udobno smjestimo u prizemlje njene predivne kuće u blizini mora. Ona je prilazila svakom od nas sa pažnjom i razgovarala na temu nastavnog procesa, učenika, klase, programa, metoda, javnih nastupa i ostalih tema koje su joj bile bliske.Imala je strpljenja i pažnje da nas sasluša, savjetuje i uputi riječi podrške. Iako u poznim godinama bila je lijepa i njegovana, sa sijedom kosom pokupljenom u punđu, elegantnim tankim naočarima u obliku mačjeg oka. Govorila je  slovenačkim akcentom i bila informisana i upućena kao da školu nikada nije napustila. U njenom stavu, izgledu, načinu govora ogledao se njen unutrašnji mir, zadovoljstvo, kvalitetno obrazovanje, visoka kultura i duhovnost kojoj se i sada divim. Ponekad bi nam i odsvirala na klaviru neku kompoziciju koju je tih dana uvježbala. Tako je bilo punih osam godina, do te 1993. godine kada nas je napustila u devedeset osmoj godini. Ostala su sjećanja na ženu koja je ostavila dubok trag na polju muzičke kulture, predano radeći na poslovima oblikovanja muzičkog života, razvoja i unaprijeđenja kulture i obrazovanja.

Kada sam postala direktor Muzičke škole u Kotoru, 2003 godine, nametnula se ideja da školi damo ime Vide Matjan. Na proslavi jubileja 60 godina od osnivanja škole, 11. marta 2007. godine, škola je zvanično dobila ime – Škola za osnovno i srednje Muzičko obrazovanje ,,Vida Matjan“. Na svečanom koncertu izvedena su  djela iz kompozitorskog opusa Vide Matjan i njene ostavštine koja je povjerena na čuvanje Istorijskom arhivu u Kotoru. U publici su bili članovi njene porodice, kćerka Sonja, unuk Duško i snaha Slavica Đučić. Tim povodom porodica je školi poklonila Vidin portret, ulje na platnu, koji je naslikala  njena kćerka. Takođe istim povodom školu je posjetio i ambasador Slovenije u Crnoj Gori Jernej Videtič, a izložba njenih oglednih metoda učenja postavljena je u prizemlju Istorijskog arhiva. U kotorskoj sredini odluka da škola nosi naziv Vida Matjan je bila je prihvaćena kao nešto što se očekivalo ili podrazumijevalo.

Od 2009. godine uspostavljena je saradnja sa Glazbenom školom ,,Franca Šturma“ iz Ljubljane. Do 2015. svakog 6. maja, na dan kada se u Ljubljani rodila Vida, učenici i profesori kotorske Muzičke škole su u njenom rodnom gradu održali  koncert. U naprednoj sredini kakva je Ljubljana za sve učesnike to je bila posebna čast i zadovoljstvo a dobri domaćini na čelu sa direktoricom Magdalenom Međeral su prilikom svakog gostovanja činili napore da se osjećamo prijatno i ugodno. Koncerti su bili uglavnom različitog  repertoara a 2012. je izvedena i opera u jednom činu, Pučinijeva ,,Sestra Anđelika“. Saradnja sa istom ljubljanskom školom nastavljena je u okviru Festivala gudača u Perastu, gdje učenici i profesori Glazbene šole ,,Franca Šturma“ dolaze i nastupaju u okviru koncertnih programa i edukativnih radionica.

Činjenica da je ime Vide Matjan zauvjek urezano  u zidine Starog grada i Muzičke škole u Kotoru me čini veoma sretnom i ponosnom. Na taj način ona i dalje živi sa nama i podsjeća nas da samo upornim i predanim radom možemo  dosegnuti visine i svoj život učiniti ljepšim ukoliko plovimo kroz čarobni svijet muzike.

P.S. Samo par dana nakon dvodnevne proslave jubileja i imenovanja škole imenom Vide Matjan (drugi koncert u njenu čast su održali umjetnici iz Milana, profesori Konzervatorija na kojem je radila naša uvažena pijanistkinja pok. Svetlana Knezović) na kućnu adresu stigao mi je elegantno upakovan poklon. Kesa je imala biserne  ručkice a u njoj romantična porculanska kutija za nakit i  privjezak  u obliku trube. Ispod svega takođe na ukusno odabranom ,,ala pergament“ papiru pismo – zahvalnica. ,,Najljepša hvala što ste ukazali pažnju mojoj profesorici klavira, onoj koja je to zaslužila i koja me je naučila da sviram i da darujem“. U potpisu Dragana Musić.

Još uvjek čuvam lijepi dar i trudim se da nastavim ritual poklanjanja i pažnje koji je njegovala gospođa Matjan, smatrajući da samo ,,dobrota u davanju stvara ljubav“.

Vida Matjan rođ. Hribar (6. maj 1896.) djetinjstvo i mladost je provela u rodnoj Ljubljani gdje je uz gimnaziju učila i Glazbenu maticu. Zahvaljujući talentu i marljivosti koju je pokazivala od samog početka učenja, njen profesor Anton Trost je pripremao za bečki konzervatorij. Dramatični događaji, početak Prvog svjetskog rata i smrt majke onemogućili su njen odlazak u Beč i dalje školovanje. Udaje se za Alojza Matjana koji je takođe bio dobar pijanista, orguljaš i slikar amater. U njihovoj kući okupljali su se umjetnici koji su sa domaćinima pravili ,,najprijatnije i najsadržajnije životne atmosfere“ kako se kasnije Vida sjećala dana iz obiteljske kuće kraj Ljubaljane. Uz muziku počela su njena interesovanja i za dekorativnu umjetnost. Privlačile su je boje, različiti materijali, slikanje na svili, drvetu, porculanu. Od 1930. godine porodica Matjan se seli u Beograd gdje  Vida završava  viši stepen Muzičke škole ,,Stanković“ koja je bila u rangu akdemije. Klavir je diplomirala u klasi profesora i pijaniste Emila Hajeka, čeha  kojem je kompoziciju predavao čuveni kompozitor Antonjin Dvoržak, a njegova kćerka je bila književnica Jara Ribnikar. Na diplomskom koncertu Vida je izvela zahtjevni e-moll koncert Frederika Šopena. Sa jednakom posvećenošću i željom za obrazovanjem Vida je  krenula i u pedagoški poziv. Životni put je bračni par doveo u Kotor na samom početku rata 1941. godine. Prvu privatnu školu oformirala je 1945., a dvije godine kasnije ona se sjedinila sa novosnovanom Muzičkom školom u Kotoru , na čijem čelu je bio hercegnovljanin Ivan Lazarov. U muzičkim nastojanjima nakon II Svjetskog rata u Crnoj Gori radilo se na formiranju stručnih kadrova u čemu su ključnu ulogu imali slovenački pedagozi Anton Pogačar, Rudolf Zakrajšek i Vida Matjan. Upravljanje školom Vida Matjan je preuzela 1949. godine kada je već zašla u šestu deceniju života. Na tom mjestu  je ostala više od dvije decenije baveći se upravljanjem i rukovođenjem, obrazovanjem, vaspitanjem, komponovanjem. Bila je široko muzički obrazovana, puna elana i stvaralačke energije. Shvatila je želju i potrebu poslijeratnog siromašnog Kotora da se muzički unapređuje i znalački povezala svoje sposobnosti i svestranost na svim poljima muzičkog djelovanja. Radila je sa raznim uzrastima, u Nižoj i u Srednjoj muzičkoj školi ,,Njegoš“ koja je zbog renoviranja Biljarde od 1951. do 1958. djelovala u Kotoru. Za taj period u kulturnom pogledu se može reći da su bile zlatne godine za Kotor jer je u isto vrijeme osnovan Gradski simfonijski orkestar i Narodno pozorište.

U pedagoškom radu Vida Matjan je imala posebne lako savladive metode učenja i prijemčiv pristup učenicima. Bila je strpljiv profesor, uporan ali i nepopustljiv. Ličnim primjerom je pozivala na rad i disciplinu ulažući  izuzetnu energiju  koja je uvjek rezultirala visokim dometima i uspjesima. Predavala je klavir, solfeđo sa teorijom, dirigovala je horovima, korepetirala i često nastupala kao solista i u kamernim sastavima sa svojim kolegama i učenicima. Komponovanje takođe zauzima veoma važno mjesto u širokom djelokrugu Vide Matjan a najveća priznanja je stekla upravo sa svojim čuvenim muzičkim bajkama. Za ,,Besanu šumsku noć“ uz autora teksta Miloša Miloševića dobila je najveće crnogorsko priznanje Trinaestiojulsku nagradu . Pisala je kompozicije za klavir, violinu, klarinet, horska i kamerna djela i 9 muzičkih bajki. Takođe je nagrađena medaljom Saveza kompozitora Jugoslavije i Orednom zasluga za narod sa srebrnim zracima.

Vida Matjan je doživjela duboku starost i ispunjenu želju da se u Kotoru osnuje Srednja muzička škola za koju se puno zalagala. Umrla je u Kotoru 11. oktobra 1993. godine u 98 godini života.

Marina Dulović, prof.

U Kotoru, 11. marta 2021. godine