Saobraćajna (ne)kultura odraz mentaliteta: Za pola godine u udesima poginula 21 osoba, ljudski faktor najčešći uzrok

Koliko vam se puta dogodilo da preko pješačkog prelaza pretrčavate puni sprint, kao da ste, u najmanju ruku, na nekoj atletskoj stazi? Ukoliko se dogodi da vas neki vozač i propusti, očekuje da mu se zahvalite kao da je napravio neko humano djelo, a ne ono što je njegova obaveza! Nepuštanje pješaka na zebrama, preticanje, vožnja u pijanom stanju, prolazak kroz crveno i korišćenje mobilnih telefona u vožnji samo su neke od loših navika naših vozača, koje često mogu da se završe sa teškim posljedicama. Kako su nam kazali iz Uprave policije, samo tokom prvih šest mjeseci 2019. godine u saobraćajnim nesrećama je poginula 21 osoba! Stoga se sa pravom može postaviti pitanje imaju li Crnogorci saobraćajnu kulturu?

Prema riječima Radoja Mijuškovića iz NVO Alfa centar, organizacije koja se godinama bavi ovom temtikom, oblast bezbjednosti saobraćaja u Crnoj Gori je u velikom stepenu neuređena.

“Nizak nivo saobraćajne kulture kao odraz mentaliteta, svakako doprinosi takvoj situaciji. Glavni razlog za to, po našem mišljenju je nezastupljenost teme bezbjednosti saobraćaja u obrazovnom sistemu, s obzirom da se obrazovanje, a samim tim i kultura ponašanja u određenim situacijama stiče kako u kući, tako i u učionici. Sve to ukazuje da je bezbjednost saobraćaja nisko pozicionirana na ljestvici društvenih prioriteta”, rekao je Mijušković za Standard.

Vozači koriste mobilni, ne vežu pojas, ne puštaju pješake…

Ipak, situacija u zadnjih desetak godina ipak ide na bolje što se tiče nekih prekršaja koji su bili učestaliji ranije, kao što su nevezivanje pojasa vozača i suvozača, nezaustavljanje na pješačkom prelazu, prolazak kroz crveno svijetlo, smatra Mijušković. Takođe primijetan je i pad broja automobila koji su parkirani po trotoarima, što je ranije predstavljalo veliki problem u svim crnogorskim gradovima. ALFA Centar je u Nikšiću projekat koji se zove “Vratimo trotoare pješacima” posvetio ovoj problematici, kao jednoj od prioritetnih u lokalnoj zajednici. Danas su na red došli neki drugi prekršaji koji su postali masovna pojava i na koje se dovoljno ne obraća pažnja, ni od strane učesnika u saobraćaju, ni policije koja te prekršaje ne kontroliše i ne sankcioniše u dovoljnoj mjeri. Kako dodaje, takav slučaj je sa korišćenjem mobilnog telefona tokom vožnje, koje u izuzetnoj mjeri ugrožava bezbjednost saobraćaja, bilo da se radi o razgovaranju, kucanju poruka ili pregledanju sadržaja na društvenim mrežama.

“Na tu pojavu konstantno skreću pažnju već par godina, kroz aktuelnu kampanju “Pušti neka zvoni”, koja je u fokusu i projekta “Siguran korak”, a koji je trenutno u toku i koji je podržalo Ministarstvo saobraćaja i pomorstva. Pored mobilnih, čije je korišćenje tokom učešća u saobraćaju u nekim situacijama zabranjeno i pješacima, tu je takođe nevezivanje pojaseva na zadnjim sjedištima i prevoz djece u vozilu na neadekvatan način, na šta se, po nama, takođe ne skreće pažnja u dovoljnoj mjeri”, pojasnio je naš sagovornik.

Pješaci najčeće ugrožavaju saobraćaj prelaskom van pješačkog prelaza

Što se tiče pješaka, najviše ugrožavaju bezbjednost sebi i ostalim učesnicima u saobraćaju neadekvatnim korišćenjem mobilnog telefona i slušalica tokom prelaska ulice i prelaskom kolovoza van označenog pješačkog prelaza ili dok je na semaforu za pješake crveno svijetlo.

“Smatramo da navedene pojave nijesu dovoljno kontrolisane ni sankcionisane od strane policijskih službenika, naročito prekršaj korišćenja mobilnog telefona i slušalica tokom prelaska ulice ili kretanja putem koji nema trotoara ni pješačke staze. Tu se opet vraćamo na nedostatak adekvatne formalne edukacije kao na srž problema koji se tiču nedovoljnog nivoa saobraćajne kulture, a samim tim i bezbjednosti”, objasnio je Mijušković.

Pooštravanje kazni

Iako se uvijek zalažu za veći obim edukativnih i preventivnih mjera u odnosu na represivne, u Alfa centru smatraju da će povećanju nivoa poštovanja saobraćajnih propisa doprinijeti i pooštravanje kaznene politike koje je predviđeno novim nacrtom Zakona o bezbjednosti saobraćaja koji propisuje direktne zatvorske kazne za počinioce najozbiljnijih prekršaja kao što su: preticanje na punoj liniji, vožnja u alkoholisanom stanju (ukoliko vozač ima preko 2 promila alkohola u krvi), prekoračenje brzine… Takođe, svi minimalni iznosi novčanih kazni za saobraćajne prekršaje su novim zakonom povećani.

Uzrok saobraćajnih nezgoda najčešće je čovjek!

Svjetski podaci (Izvještaj SZO za 2017.) govore da je u 80% slučajeva uzrok saobraćajnih nezgoda čovjek, a od toga broja 25% potpada pod upotrebu različitih uređaja (uglavnom telefona) u toku vožnje. To se odnosi kako na telefoniranje, tako i na čitanje i slanje poruka, snimanje i pregledanje različitih sadržaja na uređaju. Upotreba mobilnog višestruko odvlači pažnju vozača i izaziva različite promjene u njihovom ponašanju koje negativno utiču na bezbjednost saobraćaja, zbog čega je i Zakonom o bezbjednosti saobraćaja Crne Gore zabranjena upotreba svih video i audio uređaja koji ometaju pažnju vozača, međutim evidentno je da veliki broj vozača u Crnoj Gori ipak telefonira u vožnji.

Interesantno je istraživanje dr Dejvida Strejera u kojem se zaključuje da vozač koji u vožnji koristi mobilni telefon predstavlja isti rizik po saobraćaj kao i vozač koji upravlja vozilom u pijanom stanju. Strejer i njegove kolege ispitivale su ponašanje vozača u kontrolisanom prostoru, s tim da su oni prvo bili pod dejstvom alkohola, da bi nekoliko dana potom koristili mobilni tokom vožnje. Došlo se do zaključka da mobilni telefon predstavlja istu opasnost kao nivo alkohola od 0,08 promila u krvi.

Prema istraživanju u Crnoj Gori 45,3 odsto muškaraca i 13,1 odsto žena uvijek odgovori na poziv tokom vožnje

ALFA Centar je prethodne godine sproveo istraživanje kojim je želio utvrditi u kom procentu vozači u Crnoj Gori koriste mobilni telefon i da li su svjesni opasnosti kojoj se izlažu. Anketirano je 200 vozača, 139 pripadnika muškog pola i 61 pripadnica ženskog pola. Anketno pitanje.

„Šta radite kad zazvoni telefon?“ je pokazalo da 45,3 % muškaraca i 13,1 % žena uvijek odgovore na poziv, 28,8 % muškaraca i 34,4 % žena pogleda ko zove i javi se samo ako je neko bitan. Zatim, 13 % muškaraca i 14,8 % žena zaustavi vozilo na prvom proširenju radi obavljanja poziva, a 12,9 % muškaraca i 37,7 % žena ignoriše poziv. Istim istraživanjem utvrđeno je da svaki vozač u Crnoj Gori u prosjeku provede 20 minuta sedmično telefonirajući u toku vožnje!

Broj stradalih u 2018. godini 48, godinu ranije 59, a u 2016. čak 65!

Crna Gora je sa osam poginulih na 100.000 stanovnika još daleko iznad evropskog prosjeka koji iznosi šest, dodaje Mijušković.

“Kada uporedimo statističke podatke o broju poginulih u poslednjih deset godina primijetićemo da je od 212, koliko je taj broj iznosio 2008.godine (što je na nivou zemalja trećeg svijeta), u 2016- oj, 2017- oj i 2018- oj značajno manji. Naime, u 2016. godini na crnogorskim drumovima poginulo je ukupno 65 lica , dok je za 2017. godinu taj broj iznosio 59. Broj stradalih u saobraćaju 2018. godine bio je 48, što nas dovodi do zaključka da postoji pozitivan trend smanjenja broja smrtno stradalih lica u saobraćaju”, objasnio je Mijušković.

Foto: Služba zaštite Glavnog grada

Napredak koji je primijetan zadnjih godina omogućen je naporima koje ulaže Uprava Policije i Komunalna policija, u smislu kontrole i sankcionisanja saobraćajnih prekršaja i različitim oblicima neformalne edukacije koji se sprovode u osnovnim i srednjim školama, pa čak i u predškolskom uzrastu kada se program prilagodi i osmisli na pravi način.

“Takvu edukaciju naši aktivisti sprovešće i 25. jula u Igračkoteki i Razvojnom centru u Nikšiću. Slične projekte ALFA Centar sprovodi više od 10 godina, tokom kojih smo održali preko 500 časova u osnovnim, srednjim školama i predškolskim ustanovama, podnijeli preko 100 inicijativa nadležnim institucijama i riješili konkretne probleme građana koji se odnose na različite segmente saobraćajne bezbjednosti”, zaključio je Mijušković.

Ljudski faktor najčešći uzrok udesa

Kako su za Standard kazali iz Uprave policije, tokom prvih šest mjeseci 2019. godine evidentirana je 21 saobraćajna nezgoda sa smrtno stradalim licima, a u kojima je poginuo 21 učesnik u saobraćaju.

“Imajući u vidu da su tri osnovna faktora koja utiču na bezbjednost saobraćaja, a to su čovjek, vozilo i put, konstatujemo da je ljudski faktor najčešći uzročnik saobraćajnih nezgoda. Među najčešće evidentiranim uzrocima saobraćajnih nezgoda su: neprilagođena brzina, nepoštovanje prvenstva prolaza i vožnja pod uticajem alkohola”, kazali su nam iz policije.

Na pitanje šta se preduzima povodom velikog broja snimaka koji se pojavljuju na društvenim mrežama, a na kojima se vidi teško kršenje saobraćajnih propisa (preticanje preko pune linije, ekstremno brza vožnja), iz Uprave policije objašnjavaju, da saobraćajna policija, nakon uočavanja svakog takvog snimka, sprovodi postupak utvrđivanja identiteta osobe koja je vozila, a potom procesuiraju, u svim slučajevima gdje je moguće utvrditi identitet počinioca prekršaja.

“U poslednjih deset godina inače broj smrtno stradalih lica u saobraćaju smanjen je za oko 50%, čemu su umnogome doprinijele aktivnosti i kampanje koje sprovodi saobraćajna policija“, saopštili su nam iz UP.

J. Lasica