OTVOREN PUT KA REVITALIZACIJI CPC: Mihailo bio prepreka za dobijanje tomosa, ukrajinski crkveni scenario realnost?

Piše: Balša Knežević

Odjek koji je izazvao Opštecrnogorski Zbor održan na Cetinju u neđelju još uvijek odzvanja Crnom Gorom i nagovještava da dolaze dani potpune obnove i revitalizacije ne samo Crnogorske pravoslavne crkve (CPC), već i temelja crnogorskog društva koji su žestoko poljuljani nakon godina trulih kompromisa koji su kulminirali otvorenom, hegemonističkom svetosavizacijom.

Iako se nakon Zbora i dalje čuje potumli glas retrogradnih elemenata bliskih bivšem vrhu crkve, koji su svojom nesposobnošću ili zlom namjerom doprinijeli da CPC zapadne u stagnaciju nezapamćenu u njenoj viševjekovnoj istoriji, jasno je da vitalno crnogorsko tkivo bezrezervno podržava novog mitropolita CPC Borisa (Bojovića).

Da je smjena dosadašnjeg mitropolita Mihaila (Dedeića) bila opravdana govore i rezultati, odnosno odsustvo rezultata u (ne)radu dosadašnjeg poglavara CPC i njegovih saradnika. U posljednih 25 godina ne postoji nijedan značajan rezultat koji je dosadašnje vođstvo Crnogorske crkve postiglo. Kad se sve objektivno sagleda postaje neizbježno zaključiti da se (ne)rad bivšeg mitropolita Mihaila i njegovih saradnika svodio samo na puko kukanje – od toga da im je uskraćena državna pomoć, pa sve do toga da je neko drugi umjesto njih dužan da pridobija nove svještenike i vjernike, kao i da stimuliše donatore za izgradnju infrastrukture… Ukratko – rezultat dvadesetpetogodišnjeg (ne)rada bivšeg rukovodstva CPC nije nula, već debeli minus iz koga tek treba izvaditi crkvu.

Neopravdana kritika

Posljednjih dana slušamo kritike pojedinaca, istina veoma malog broja, koji i dalje podržavaju retrogradni put propasti bivšeg mitropolita Dedeića. Čak su i kritičari saglasni da je zbog dobrobiti CPC Mihailo morao da ode, ali se prigovara da je, navodno, prekršen legitimitet. Međutim, kritičarima koji se pozivaju na ”legitimitet” i kanone treba postaviti pitanje – zašto se nijesu oglašavali dok je CPC pod bivšim poglavarom i njegovim ”civilnim” saradnicima i nalogodavcima iz Beograda, polako ali sigurno klizila u nestanak?

Malo koga od dežurnih kritičara je brinula nesposobnost ili što je još gore, možda i zla namjera ljudi na čelu sa bivšim mitropolitom Mihailom koji su dali nemjerljiv doprinos da se CPC marginalizuje i dovede do potpune disfunkcionalnosti, iz koje bi se lako pretvorila u satelit svetosavske sekte.

Da ne pričamo o slučajevima koje je patentirala svetosavska vlast kao što su neustavni zakoni i kriminalno mijenjanje Ustava da bi se skratile ingerencije institucije Predsjednika, nepoštovanje odluka sudova, ali i tragikomična situacija u Šavniku čijem je predsjedniku Opštine još prije godinu istekao mandat jer još nema izbora, pa ga niko ne smjenjuje… Ovo su samo neki od mnoštva slučajeva koji su postali dominantan način ponašanja od dolaska nove ”oslobodilačke” vlasti koja čini sve da bi satrla temelje Crne Gore.

Neupitan legitimitet Zbora

U takvoj situaciji mala grupa podržavalaca bivšeg poglavara CPC Mihaila našla je da izigrava ”legaliste” i pored toga što je Opštecrnogorski Zbor koji je održan na Cetinju primjer legalizma, tradicije poštovanja zakona i narodne volje. Uostalom, legitimitet Opštecrnogorskog Zbora ne treba dovoditi u pitanje!

”Od vremena Crnojevića Opštecrnogorski Zbor je bio specifična crnogorska etnarhija ili res publika. Bio je izraz neposredne demokratije, srodne onoj starohelenskoj. Vijekovima je imao najvišu legitimnost odlučivanja u državnim i crkvenim pitanjima”, poručio je 3. septembra na Cetinju Predsjednik Odbora za očuvanje CPC profesor Milenko Perović.

Istakao je da je Opštecrnogorski Zbor obnavljanju Crnogorske pravoslavne crkve 1993. godine dao najvišu legitimnost.

”Zbor je za prvoga mitropolita izabrao Antonija Abramovića. Mihaila Dedeića je Opštecrnogorski Zbor izabrao za mitropolita CPC 1998. godine. Koliko je legitimnosti bilo kad ga je izabrao, toliko je legitimnosti u pravu Zbora da prihvati njegovu odluku o umirovljenju! On ga je izabrao, on potvrđuje njegovo umirovljenje! Zbor mu je dao dostojanstvo mitropolita; Zbor će mu ga i potvrditi!”, poručio je Perović i nedvosmisleno ukazao na legitimitet Zbora.

Mihailo izolovao CPC od pravoslavnog svijeta

Iako i dalje postoji otpor progresivnim snagama i revitalizaciji Crnogorske pravoslavne crkve, tek ćemo u periodu koji predstoji svjedočiti velikim pozitivnim promjenama koje su najavljene na Opštecrnogorskom Zboru.

Uskoro će svi Crnogorci i vjernici CPC shvatiti da smo pod rukovodstvom umirovljenog mitropolita Mihaila, umjesto pozitivnih pomaka i afirmacije Crnogorske crkve i ideje pravoslavlja u Crnoj Gori, dobili vjersku organizaciju koja je odsječena od pravoslavnog svijeta upravo zbog njenog bivšeg poglavara.  

Jer u više navrata je indirektno, a 2019. godine i eksplicitno iz Vaseljenske patrijaršije naglašavano da CPC na čelu sa Mihailom nema budućnost!

Vaseljenska Patrijaršija, odnosno patrijarh Vaseljenski Vartolomej, uputio je pismo tadašnjem predsjedniku Crne Gore Milu Đukanoviću 21. juna 2019. godine u kojem navodi da ”sadašnja Pravoslavna Crkva Crnogorska pod Mirašem Dedeićem ne pripada Pravoslavnoj Crkvi”.

Naredna rečenica iz pomenutog pisma otklanja dileme ko je krivac za izolaciju CPC od Vaseljenske patrijaršije:

”Gospodin (Mihailo, Miraš) Dedeić nije Episkop Pravoslavne Crkve, nego osoba raščinjena od Vaseljenske Patrijaršije”, navodi se eksplicitno u pismu Vaseljenskog patrijarha iz juna 2019. godine.

Ukrajinski scenario

Ono što kritičari istorijskog Zbora održanog u neđelju ne znaju, jeste da je i prije dešavanja u Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, postojala gotovo identična situacija u Ukrajini.

Pravoslavna crkva Ukrajine je autokefalna pravoslavna crkva čija je kanonska teritorija Ukrajina, a Crkva je ujedinjena na saboru za ujedinjenje u Kijevu 15. decembra 2018. godine kao uslov za priznanje od strane Vaseljenske patrijaršije u Carigradu.

Sabor za ujedinjenje izglasao je ujedinjenje svih postojećih ukrajinskih pravoslavnih jurisdikcija: Ukrajinske pravoslavne crkve-Kijevske patrijaršije (UOC-KP) i Ukrajinske autokefalne pravoslavne crkve (UAOC), kao i dijela Ukrajinske pravoslavne crkve Moskovska patrijaršija (ogranak Ruske pravoslavne crkve sa sjedištem u Moskvi, koja tvrdi da ima jurisdikciju nad Ukrajinom).

Kao jedan od uslova da Pravoslavna crkva Ukrajine dobije tomos o autokefalnosti (dekret o crkvenoj nezavisnosti), bilo je i da dotadašnji poglavar Filaret Denisenko bude smijenjen, upravo iz sličnih razloga zbog kojih je Dedeić umirovljen u neđelju – nesposobnost vođenja crkve, rad na njenu štetu i saradnja sa tuđim crkvama – u slučaju Ukrajine sa ruskom, a kada je u pitnaju CPC, saradnja sa Beogradom, SPC i obavještajnim službama od strane bivšeg poglavara Mihaila.

Prilikom ujedinjenja u jesen 2018. godine, odlučeno je da se Filaretu Denisenku, dotadašnjem poglavaru Kijevskog patrijarhata, ostavi naslov počasnog patrijarha kijevskog, a mitropolit Epifanije Dumenko došao je na njegovo mjesto. Već nakon nekoliko mjeseci u januaru 2019. godine, Vaseljenska patrijaršija u Istanbulu Pravoslavnoj crkvi u Ukrajini odobrila tomos autokefalnosti (dekret o crkvenoj nezavisnosti).

Situacija sa CPC je gotovo identična – Mihailo je umirovljen jer je bio neprihvatljiv za Vaseljensku patrijaršiju, ostao je počasni mitropolit, a CPC je konačno sa sebe skinula stigmu koju je nosio raščinjeni bivši poglavar. Na njegovo mjesto došao je mladi i energični mitropolit Boris, što daje osnova za optimizam.

Takođe, sad je potpuno realno očekivati da i u Crnoj Gori može da se realizuje ukrajinski crkveni scenario, pogotovo zbog toga što je naša država jedina u pravoslavnom svijetu koja i dalje nema zvanično, od Vasesljenske patrijaršije priznatu svoju crkvu, već na njenoj teritoriji operiše strana, hegemonsitička svetosavska sekta.

Sve ovo je postoji kao realna mogućnost, ali samo ako se odupremo uticaju desktruktivnih hegemonističkih sila iz Beograda, domaće pizme i robovanju retrogradnosti.