Nakon nalaza DRI i krivične prijave SDT-u, Vlada upisala jedan euro za vjerske škole

Za vjerske škole Vlada Crne Gore još nije utvrdila iznos. U prijedlogu zakona o budžetu Crne Gore za 2025. godinu piše da je za vjerske obrazovne institucije opredijeljen – jedan euro.

Tokom protekle četiri godine za vjerske škole je uplaćeno 4,9 miliona eura. Medresa „Mehmed Fatih“ dobila je 3,1 milion, a Srednja vjerska škola – Gimnazija „Sveti Sava“ 1,8 miliona (za posljednje dvije godine koliko postoji).

Nakon konsultacija sa ekspertima, Pobjedi je pojašnjeno da se zapravo radi o rezervisanju pozicije, te da će ta sredstva biti vjerovatno kasnije opravdana preusmjerenjem.

Ovakva stavka „jedan euro“ u budžetu se našla nakon nalaza Državne revizorske institucije koja je ustanovila da su se dosad vjerske škole finansirale nezakonito, ali i nakon krivične prijave koju je CGO tim povodom prošle sedmice podnio Specijalnom državnom tužilaštvu.

Transferi nadležnosti

Od rebalansa budžeta, koji je usvojen u avgustu, finansiranje vjerskih škola, Medrese ,,Mehmed Fatih“ i Gimnazije ,,Sveti Sava“ prebačeno je sa Ministarstva prosvjete iz koga su finansirane od 2018. godine – u Ministarstvo pravde.

Osim tog transfera nadležnosti, ništa se drugo nije dogodilo u tom rebalansu za 2024. godinu – iznos je ostao isti 1,7 miliona eura.

2024.

U rebalansu budžeta za 2024, koji je objavljen na sajtu Skupštine, na strani 82 se navodi Program 19 032 – Uređenje, nadzor i razvoj svih nivoa obrazovnog sistema za koji je opredijeljeno 1,7 miliona eura, odnosno potprogrami Nadzor nad obrazovnim sistemom i Podrška vjerskim obrazovnim ustanovama.

Sada, u prijedlogu za 2025, koji je Vlada juče uputila Skupštini, pod Ministarstvom pravde, na strani 92, u odjeljku Nadzor nad obrazovnim sistemom, podrška vjerskim obrazovnim ustanovama, transferi obrazovanju, u koloni u kojoj bi trebalo da stoji iznos, naveden je jedan euro.

2025.

Eksperti su Pobjedi juče pojasnili da je Vlada najvjerovatnije usljed pritisaka javnosti zbog ogromnog iznosa kojim se finansiraju vjerske škole, dok javne obrazovne ustanove i dalje imaju problema u radu, organizaciji, nastavnom materijalu, uslovima…, odlučila da zasad ne objavljuje sumu.

Ministar pravde Bojan Božović je nedavno Pobjedi kazao da će se finansiranje ovih škola posebno razmotriti, jer je budžetska godina u toku, te da predmetna aktivnost još nije realizovana.

– Tražiće se i izjašnjenje resora koji je nadležan za pitanje obrazovanja, odnosno Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija – rečeno je nedavno Pobjedi iz Ministarstva pravde.

Nezakonito finansiranje

Novo definisanje budžeta pokazuje da nijedan resor nije spreman da na sebe preuzme odgovornost nakon izvještaja DRI.

Državna revizorska inspekcija je u svom nalazu istakla da Ministarstvo prosvjete ne raspolaže dokumentacijom na osnovu koje se može uvjeriti na koji način je vršen obračun iznosa koji su uplaćeni srednjim vjerskim školama. Iznosi sredstava koji se uplaćuju vjerskim školama određeni su zaključcima Vlade Crne Gore, a Ministarstvo vjerskim školama uplaćuje iznos u skladu sa zaključenim ugovorima.

Ministarstvo prosvjete nije dostavilo državnom revizoru metodologiju za izračunavanje ekonomske cijene obrazovanja učenika za svaki obrazovni program.

Upravo je to – koliko košta školovanje jednog đaka, bilo predmet revizije Državne revizorske institucije, koja je od Ministaratva prosvjete zatražila odgovor na koji način su opredijeljena sredstva – 1,7 miliona za oko 350 učenika Medrese i 44 učenika pravoslavne gimnazije.

Po toj računici, obrazovanje tih đaka košta daleko više nego onih koji uče u državnim školama.

DRI je istakla u nalazu da je finansiranje vjerskih zajednica neuređeno, a srednje vjerske škole nijesu dobijale novac iz budžeta u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju, za čije je sprovođenje nadležno Ministarstvo prosvjete.

Transfer sa Ministarstva prosvjete, koje kontroliše obrazovne institucije u Crnoj Gori, na Ministarstvo pravde objašnjen je time da se Zakonom o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom položaju vjerskih zajednica uređuju pitanja saradnje države i vjerskih zajednica. A nadzor nad primjenom tog zakona radi organ državne uprave nadležan za poslove pravosuđa – odnosno Ministarstvo pravde.

A upravo je Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju definisao kako se vjerske škole finansiraju i koje sve uslove mogu da ispune. Zbog toga je Pobjeda i postavila pitanje resoru pravde, da li su škole sada pod njihovom jurisdikcijom.

Kako je rečeno da nijesu, ostaje da je za finansiranje nadležna pravda, a za programe i licence – prosvjeta.

U Opštem zakonu o obrazovanju se navode uslovi finansiranja – članom 138 je definisano da se sredstva iz budžeta određuju na osnovu ekonomske cijene obrazovanja učenika za određeni obrazovni program, broja učenika, odnosno djece, koeficijenta programske grupe u koju je obrazovni program razvrstan i drugih kriterijuma karakterističnih za obrazovni program, ustanovu i određeno područje.

Sporne licence i programi

Medresa ,,Mehmed Fatih“ i Srednja vjerska škola – Gimnazija ,,Sveti Sava“ dobijaju novac iz budžeta, iako Medresa nema licencu, a i dobijanje licence gimnazije je sporno, jer se i dalje nalaze u prostorijama stambeno-poslovne zgrade ispod Gorice. Licencirala je komisija, dok je ministarka bila Vesna Bratić. Gimnazija ,,Sveti Sava“ je takođe dobila zeleno svjetlo od Nacionalnog savjeta za obrazovanje godinu nakon što je počela sa radom…

Medresa nije među licenciranim privatnim srednjim školama. Medresa se iz budžeta finansira od 2018. godine, a prvi ugovor sa njom je potpisao Damir Šehović, tadašnji ministar prosvjete.

Prilikom saslušanja na sjednici Odbora za prosvjetu, nauku, kulturu i sport u decembru 2022. godine tadašnji načelnik Direkcije za strategije, normativno-pravne poslove i harmonizaciju propisa Mijajlo Đurić kazao je da ova vjerska škola ne može da dobije licencu jer ne ispunjava jedan od osnovnih uslova – nemaju obezbijeđen vaspitni, odnosno nastavni i drugi stručni kadar, kako to nalaže Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju.

Srednja vjerska škola – Medresa „Mehmet Fatih“ nikada nije podlegla postupku licenciranja, potvrđeno je Pobjedi prošle godine iz Ministarstva prosvjete.

Ta škola je dobila licencu u aprilu 2022. godine za vrijeme mandata ministarke Vesne Bratić. Komisija za licenciranje je tada utvrdila da škola, čije se prostorije nalaze u stambeno-poslovnoj zgradi ispod brda Gorica u Podgorici, ispunjava sve uslove za rad. Isto je utvrdila i za srednju vjersku školu – Gimnazija ,,Mitropolit hadži Sava Kosanović“ u Nikšiću, koja je nedugo nakon toga odustala upravo zbog neriješenog prostora. To nije spriječilo Vladu Crne Gore da novac namijenjen za tu gimnaziju usmjeri u Podgoricu.

Osim toga, u vrijeme kada je školi „Sveti Sava“ data licenca, Nacionalni savjet za obrazovanje nije bio formiran, a Ministarstvo se pravdalo time da će se nastava izvoditi po javno važećem programu koji je taj savjet ranije propisao za ostale gimnazije, te da nema potrebe da bude posebno analiziran za tu školu.

Nacionalni savjet za obrazovanje je tek 23. oktobra 2023. na osnovu mišljenja Zavoda za školstvo utvrdio da je opšti dio javno važećeg obrazovnog programa za opšte srednje obrazovanje, s tim da se u nastavnom planu dodaju dva izborna predmeta i to – katihizis i crkveno pjevanje.

Izgradnja gimnazije ,,Sveti Sava“ je još uvijek u toku, pa je ove godine upisana i druga generacija đaka, tako da ih je sada 44.

Prema Pravilniku, površina potrebnog zemljišta privatne škole (bez zemljišta za objekat škole, salu, pristupe i staze), po pravilu je najmanje 20 m², po učeniku, u jednoj smjeni i najmanja površina prostora za nastavu po učeniku u jednoj smjeni za učionicu je 1,80 m²; kabinet 2,40 m²;… i kubatura za nastavne prostorije je najmanje 5 m³, po učeniku, u jednoj smjeni… Takođe, potrebna je i fiskulturna sala sa pratećim prostorijama… I sve se to zasad nalazi u par prostorija stambeno-poslovne zgrade ispod Gorice.

Pobjeda