Mandićeva kontra Spajiću zbog ,,Morskog dobra“

Pod izgovorom decentralizacije, dio vlasti – predvođen koalicijom ZBCG sve otvorenije se suprotstavlja zvaničnoj politici premijera Milojka Spajića, a pitanje statusa ,,Morskog dobra“ koristi kao povod za jačanje sopstvenih političkih pozicija.

Izjava predsjednika opštine Pljevlja, Darija Vraneša, kojom je podržao inicijativu kolege i partijskog saborca iz Nikšića Marka Kovačevića, za pokretanje šireg regionalnog dijaloga o upravljanju državnim resursima, nesumnjivo je politička poruka usmjerena protiv ključnog partnera u vladajućoj koaliciji – PES-a premijera Spajića. 

SINHRONIZOVANA AKCIJA

U suštini, u pitanju je politički manevar ZBCG i njegovih kadrova da ospore politiku Pokreta Evropa sad i premijera Spajića u ključnim resursima i odlukama o budućoj ekonomskoj arhitekturi države.

Vraneš je juče u javnom obraćanju, suštinski, samo ponovio stavove Kovačevića.

– Ukoliko se obalskim opštinama omogući da upravljaju obalom i resursima preko ukidanja državnog preduzeća „Morsko dobro“, onda je sasvim opravdano i legitimno da opštine u unutrašnjosti, poput Pljevalja, Nikšića i Plužina, dobiju isti tretman kada je riječ o upravljanju elektroenergetskim, rudnim i šumskim resursima – rekao je Vraneš.

Sinhronizovana akcija dvojice jastrebova iz NSD uslijedila je nakon zahtjeva gradonačelnika svih primorskih opština da se hitno izmijeni zakon o ,,Morskom dobru“. Tu inicijativu podržava PES, ali i dio opozicije. Izmjene zakona o ,,Morskom dobru“ su uvrštene u dnevni red zasijedanja Skupštine sa 43 glasa i čeka se rasprava. Izmjenama tog zakona je predviđena transformacija Javnog preduzeća Morsko dobro u regulatornu agenciju, koja bi postavljala obavezujuće smjernice za lokalne samouprave. Iza tog prijedloga očigledno stoji premijer Spajić, pa se akcija dvojice predsjednika opština može direktno dovesti u vezi sa kontrom Andrije Mandića.

Iza zahtjeva Kovačevića i Vraneša, juče je stala je i poslanica NSD Jelena Božović.

– Na sjeveru se nalazi najveći dio crnogorskih prirodnih bogatstava, uključujući rudne sirovine i znatan hidroenergetski potencijal. Posebno je važno naglasiti da se više od 80% svih šuma u Crnoj Gori nalazi upravo u opštinama na sjeveru. Ipak, korist od ovih resursa često ne ostaje u tim opštinama, što dovodi do ekonomske neravnopravnosti i depopulacije. Smatram da je ova inicijativa ispravna i neophodna, i ja je u potpunosti podržavam. Očekujemo da sve opštine na sjeveru stanu iza ove inicijative, jer je to u interesu građana i razvoja lokalnih zajednica, rekla je Božović.

ZAŠTO JE VAŽNO „MORSKO DOBRO“

Javno preduzeće za upravljanje morskim dobrom Crne Gore (JP Morsko dobro) osnovano je 1992. godine s ciljem da upravlja pomorskim dobrom – plažama, lukama, obalom i infrastrukturom uz more – u ime i za račun države. U pitanju je atraktivni prostor koji pokriva 293 km crnogorske obale, a obuhvata ne samo prirodne resurse, već i značajne turističke i komercijalne potencijale, posebno u opštinama Budva, Kotor, Tivat, Herceg Novi, Bar i Ulcinj.

Upravo zbog te vrijednosti, pitanje ko upravlja tim resursima nije samo tehničko, već duboko političko. Predsjednici primorskih opština su, uz jasnu podršku Vlade, zatražili izmjenu zakona koja podrazumijeva suštinski ukidanje JP Morsko dobro i prenošenje nadležnosti na lokalne samouprave.

Ono što dodatno pojačava tenzije jeste činjenica da inicijativa predsjednika primorskih opština dolazi uz direktnu podršku i logističku koordinaciju samog premijera Spajića. Time se jasno pokazuje da je reforma „Morskog dobra“ dio šire političke strategije Vlade da kroz decentralizaciju dodatno ojača lokalne saveznike na jugu zemlje.

VRANEŠ KAO GLASNIK

U tom svjetlu, podrška koju Vraneš daje inicijativi iz Nikšića ne dolazi izolovano – ona je direktno povezana s otporom koji ZBCG pruža ovom procesu, jer smatraju da je time narušen princip jednakosti opština. Ako obalske opštine dobijaju punu kontrolu nad najvrednijim državnim zemljištem, zašto se sjeverne opštine – koje generišu ogromne količine električne energije, drveta i rude – i dalje posmatraju samo kao izvođači, bez upravljačkih prava?

Vraneš, koji se do sada mahom bavio identitetskim pitanjima, kaže da Pljevlja proizvode oko 40 odsto električne energije u zemlji, da se na teritoriji opštine nalazi više od 50 odsto crnogorskih šuma, te da se godinama eksploatišu ugalj, olovo i cink – a da lokalna zajednica ima minimalne direktne koristi. Time se poruka postavlja kao pitanje ravnopravnosti i pravičnosti: ako decentralizacija ide prema jugu – mora i prema sjeveru.

TIHI RAT

Lider Nove srpske demokratije i uticajni predsjednik Skupštine Andrija Mandić, do sada je bio uzdržan u direktnoj konfrontaciji sa Spajićem, nastojeći da očuva krhku koaliciju i da obezbijedi benefite za svoj politički blok. Međutim, slučaj „Morskog dobra“ očigledno je prelomna tačka. Mandić i njegova struktura osjećaju da se pod plaštom decentralizacije pravi novi poredak u kojem sjever ostaje bez kompenzacije, a primorje se ekonomski i politički učvršćuje kao uporište PES-a i Demokrata.

Pored toga, ZBCG, čiji kadar upravlja Morskim dobrom ima opipljive razloge za zabrinutost: raspodjela prihoda od zakupa plaža, ponti i koncesija ići će sada direktno u budžete lokalnih samouprava, čime se smanjuje uticaj centralne vlasti – ali i mogućnost ZBCG da kroz državne institucije zadrži uticaj na obalu.

Premijer Spajić suočava se sa sve većim tenzijama unutar sopstvene većine. Pitanje Morskog dobra otvorilo je Pandorinu kutiju decentralizacije koju je teško zatvoriti bez šire reforme upravljanja svim državnim resursima. A tu leži opasnost: ako obala upravlja svojim resursima, a sjever to traži za svoje resurse – mora se definisati potpuno nova fiskalna i upravljačka arhitektura države. Za sada, PES pokušava da balansira: s jedne strane, podržava jačanje lokalnih samouprava na jugu gdje ima politički interes, a s druge strane rizikuje raskol

unutar koalicije jer sjeverna krila vlasti – poput ZBCG sve snažnije traže ekvivalentne ustupke.

Izjave Vraneša i Kovačevića samo su uvod u širu bitku unutar vladajuće većine. Slučaj „Morskog dobra“ je mnogo više od reforme jednog javnog preduzeća – on postavlja pitanje: ko u Crnoj Gori ima pravo na upravljanje prirodnim bogatstvom?

U tom kontekstu, igre prijestola između PES-a i ZBCG, između juga i sjevera, između centralizacije i lokalne autonomije – tek počinju. A ishod će odrediti ne samo političku arhitekturu Crne Gore, već i raspodjelu moći i novca u godinama koje dolaze.