LIKOVNA UMJETNOST (1960-2023) SLOBODANA-BOBA SLOVINIĆA, HARMONIJA KONTRASTA I EKSPRESIJA IDENTITETA (X)

 Piše: Božidar PROROČIĆ, književnik i publicista

 PARISKI ZAPISI (1995-1997)

U uvodu likovne kritike slikara Slobodana-Boba Slovinića i njegovog ciklusa “Pariski zapisi” (1995-1997), pristupamo djelu sa dubokim poštovanjem prema njegovom umjetničkom izrazu i značaju koji ovo razdoblje nosi kako za umjetnika, tako i za crnogorsku i širu likovnu scenu. Slovinić, kao slikar čije je djelovanje obilježilo kraj XX i dio XXI vijeka, u ovom ciklusu prelama svoje doživljaje Pariza, grada svjetlosti, umjetnosti i revolucije, kroz prizmu sopstvene introspekcije i emotivnog odgovora na metropolu koja je kroz istoriju bila epicentar umjetničkih previranja i inovacija. Ciklus “Pariski zapisi” predstavlja Slovinićevu intenzivnu likovnu meditaciju, u kojoj se oslikavaju kako spoljni tako i unutrašnji pejzaži. Slike su impregnirane doživljajem grada koji pulsira, njegovih širokih bulevara i uskih uličica, kafea i ateljea, ali i tišine koja se može pronaći u njegovim skrivenim uglovima. Slovinić ne samo da bilježi vizuelne impresije, već ih transformiše u emocionalni jezik, koristeći se bojom i formom na način koji prelazi granice realnog i otvara vrata ka onom transcedentalnom.

U tehnici, Slovinić se služi mješavinom tradicionalnih i eksperimentalnih metoda, koristeći različite materijale i tehnike aplikacije boje da bi dočarao svoju viziju Pariza. Ovaj pristup mu omogućava da istraži različite aspekte svjetlosti i sjene, boje i oblika, čime se njegove slike izdižu iznad pukog dokumentovanja ili reprezentacije stvarnosti. Umjesto toga, one postaju polje na kojem se odvija složeni dijalog između umjetnika, njegovog unutrašnjeg svijeta i spoljne stvarnosti koja ga okružuje.

“Pariski zapisi” su takođe refleksija Slovinićevog kontemplativnog pogleda na umjetnost i život, gdje se prepliću nostalgična sjećanja na prošlost sa suptilnim osjećajem usamljenosti i otuđenosti koju veliki grad može izazvati. Kroz ovaj ciklus, Slovinić istražuje i pitanja identiteta, mjesta i pripadnosti, dovodeći u pitanje odnos između pojedinca i urbane sredine. Ova kolekcija djela, stoga, nije samo zapis o Parizu kao geografskom mjestu, već mnogo dublje, introspektivno putovanje koje poziva na razmišljanje o univerzalnim temama kao što su samoizražavanje, ljepota, i smisao umjetnosti. Kroz “Pariske zapise”, Slovinić nas vodi na putovanje kroz vlastitu dušu i dušu grada, u potrazi za onim vječnim pitanjem – što to umjetnost može reći o nama i svijetu u kojem živimo? Sada, kad smo postavili kontekst i razumijevanje Slovinićevog rada i ambicija iza ciklusa “Pariski zapisi”, možemo preći na detaljniju analizu pojedinačnih slika unutar ovog fascinantnog opusa.

Analizirajući prvu sliku iz ciklusa Pariski zapisi: “200 LE CORPS, 1995, pero tuš, 36×51” Slobodana-Boba Slovinića, odmah smo suočeni s intrigantnim kontrastom između krutih struktura i fluidnih oblika, između vječnog i efemernog. Crtež, obavljen perom i tušem, karakterišu jake linije i očita preciznost, što je u skladu s tradicionalnom tehnikom arhitektonskog crteža. Na donjem dijelu slike dominira detaljno iscrtana fasada neke veličanstvene gotske katedrale, što bi moglo biti referenca na čuvenu Notr-Dam katedralu u Parizu, simbol grada i mjesta koje je kroz istoriju inspirisalo mnoge umjetnike. Nad katedralom, kao metaforička sjenka ili duh, izdiže se gigantska, fragmentirana figura koja evocira reminiscencije ljudskog tijela, ali na način koji se odmiče od realističkog prikaza. Ova figura je istovremeno i u kontrastu sa katedralom i u interakciji sa njom – njene krivudave linije i oblici odjekuju kroz lukove i vitraže gotske arhitekture, stvarajući vizuelni dijalog između dva svijeta: ljudskog i božanskog, efemernog i vječnog, organskog i konstruisanog. Slovinić se ovdje služi tehnikom detaljnog vezivanja da bi stvorio iluziju prostorne dubine i teksture. Oštre, geometrijske linije arhitekture kontrastiraju sa mekim, skoro tečnim linijama koje formiraju figuru, sugerišući možda pokret, promjenu, ili čak transformaciju. Ova figura se može tumačiti kao simbol čovječnosti, krhkosti, ili čak duhovnog iskustva koje Pariz može izazvati u posmatraču. Možda je i reprezentacija umjetnikove sopstvene projekcije u grad – pokušaj da ostavi lični trag unutar njegovih istorijskih slojeva.

Zanimljivo je primijetiti kako je likovni jezik korišten u stvaranju figure prilično različit od jezika korištenog u iscrtavanju arhitekture. Dok je katedrala predstavljena gotovo inženjerskom preciznošću, figura je stvorena kroz fluidne, slobodne linije koje daju dojam kretanja i života. To može biti umjetnikov način da ukaže na suprotstavljanje, ali i spajanje čvrstih temelja istorije i prolaznosti ljudskog postojanja. Godina 1995 može ukazivati na period u kojem je rad stvoren, pružajući time kontekstualni okvir koji može biti ključan za potpuno razumijevanje djela. Ukupno, ova slika odražava Slovinićevu sposobnost da stvori djela koja su istovremeno duboko lična i univerzalno odjekujuća, te koja istražuju granice između različitih umjetničkih izraza i medija. Preplićući simbolizam, istoriju, i lični izraz, Slovinić ne samo da dokumentuje svoje viđenje Pariza, već nam pruža uvid u svoju umjetničku dušu, pozivajući nas da istražimo sopstvene refleksije na ove teme.

Druga slika iz ciklusa Pariski zapisi “201 -225 LE CORPS, 1995, pero tuš, 36×51”. Ovaj kompleksni niz crteža Slobodana-Boba Slovinića, iz ciklusa “Pariski zapisi”, predstavlja moćnu vizuelnu studiju koja istražuje dinamičan odnos između arhitektonske strukture i organske forme. Svaki pojedinačni rad je zasebna kompozicija, ali zajedno, oni formiraju koherentnu narativnu cjelinu, odražavajući Slovinićevo detaljno istraživanje teme. U ovim crtežima, izvedenim perom i tušem, Slovinić kontinuirano istražuje formu ljudskog tijela u različitim pozama i orijentacijama, uvijek u kontekstu grada. Tijela su izdužena, izobličena i ponekad fragmentirana, često u snažnom kontrastu sa precizno iscrtanim elementima pariskih znamenitosti u pozadini. Ovo stvara osjećaj neprestane interakcije između ljudske figure i urbanog okruženja, kao da umjetnik pokušava uhvatiti i prenijeti energiju i ritam grada kroz ljudsku figuru. Interesantno je da iako svaka slika stoji kao zasebna priča, kada se posmatraju zajedno, one stvaraju seriju koja može biti interpretirana kao sekvencijalno kretanje ili evolucija oblika. Postoji očigledan ritam u rasporedu figura, koji se kreće od konsolidacije ka fragmentaciji, od stabilnosti ka dinamici. Ovaj ritam može simbolizovati prolaznost vremena, evoluciju grada, ili čak unutrašnju transformaciju koju Slovinić doživljava kao umjetnik i posmatrač.

Upotreba samo crno-bijele palete ističe strukturalne kvalitete kompozicija i naglašava igru svjetla i sjene. Slovinić se vješto poigrava perspektivom, prostorom i sklopom, koristeći tečne linije da stvori dojam dubine i volumena. Ponekad se čini da figure izviru iz ili se stapaju sa arhitektonskim elementima, stvarajući tako vizuelnu sintezu čovjeka i građevine, organskog i anorganskog, privremenog i vječnog. Elementi poput lukova, vitraža i kamenih blokova gotske katedrale služe kao kontrapunkt fluidnim i često amorfnim formama ljudskih figura. Ova tenzija između geometrije i organskih linija može se doživjeti kao metafora složenog odnosa između individualnog i kolektivnog, između ličnog iskustva i zajedničke kulturne baštine. Kroz ovu seriju, Slovinić nas vodi na putovanje kroz vlastitu percepciju Pariza, pružajući uvid u svoju umjetničku viziju i introspektivne procese. Njegova djela nas pozivaju da istražimo sopstvene reakcije na promjenljivu dinamiku urbanog života i da razmislimo o našem mjestu unutar ovog kontinuirano mijenjajućeg pejzaža. Ova slika je u suštini, slojevita vizuelna poema koja odražava duh jednog od najlegendarnijih gradova svijeta kroz prizmu umjetničkog genija.

Treća slika iz  Slovinićevog ciklusa “Pariski zapisi” “226-250 LE CORPS, 1995, pero tuš, 36×51” predstavlja  set crteža i još jedan sloj umjetnikovog dijaloga sa gradom, njegovim istorijskim naslijeđem i ličnom interpretacijom ljudske forme. Svaki crtež u ovom nizu ističe pojedinačnu figuru ili grupu figura koje se izdižu iznad ili su u interakciji sa pariskim pejzažem, odražavajući urbanu arhitekturu kroz prizmu ljudskog iskustva. Figure su stilizovane, njihovi pokreti dramatični i ekspresivni, sa tendencijom ka apstrakciji koja gotovo da distorzira ljudsko tijelo do tačke neprepoznatljivosti. Izražajna snaga ovih crteža je pojačana kontrastom između fluidnih, dinamičnih linija koje definišu figure i stroge geometrije arhitektonskih elemenata. Crteži pružaju osjećaj pokreta i promjene, kao da se figure bore da pronađu svoje mjesto unutar kamene postojanosti grada ili kao da grad sam po sebi dobija životni dah kroz prisustvo ljudskih oblika. Slovinić možda sugeriše kontinuirani razgovor između čovjeka i njegovog okruženja, ističući kroz ovu seriju da gradovi nisu samo fizička mjesta, već i živi entiteti oblikovani ljudskim emocijama, mislima i akcijama.

U nekim crtežima, figure su dominantne i gotovo nadmoćne u odnosu na grad, dok u drugima izgledaju minijaturno, gotovo preplavljene arhitekturom oko sebe. To može reflektovati promjenljivu prirodu ljudskog iskustva u gradu – ponekad se osjećamo veliki i važni, a ponekad nebitni i preplavljeni. Linije su izvedene sa izuzetnom preciznošću i oštrinom, dodajući osjećaj užurbanosti i vitalnosti svakom crtežu. Ujedno, odsustvo boje omogućava posmatraču da se fokusira na formu i teksturu, bez distrakcije koje boja može donijeti. Slovinić koristi tuš na način koji ističe kontraste i teksture, dodajući dimenziju i težinu svakoj liniji. Ponovno, Slovinić demonstrira svoj talenat da premosti jaz između figura i arhitekture, između prošlosti i sadašnjosti, stvarajući time složeno platno koje poziva na razmišljanje. Kroz ove crteže, on ne samo da nas vodi kroz svoje viđenje Pariza, već i izaziva introspekciju o našoj sopstvenoj povezanosti sa prostorima koje zauzimamo. Ova slika je oda fluidnosti ljudskog duha unutar statičnih okvira našeg okruženja, kao i pokazatelj umjetnikove sposobnosti da na snažan način vizualizuje ovu dinamiku.

Četvrta i peta slika iz  Slovinićevog ciklusa “Pariski zapisi” “203 LE CORPS, 1995, pero tuš, 36×51 i 205 LE CORPS, 1995, pero tuš, 36×51” Na ovim crtežima Slovinićeva pažnja detalju je neumoljiva, što je naročito evidentno u portretisanju arhitektonskih elemenata. Na jednom crtežu imamo prikaz klasične građevine sa stubovima, koja bi mogla biti interpretirana kao hram ili palata, odnosno zdanje koje simbolizuje stalnost, red i tradiciju. Na drugom, vidimo fasadu bogato dekorisane crkve ili katedrale, sa složenim gotskim detaljima koji sežu prema nebu. Ove strukture pružaju kontrastnu pozadinu za tretman ljudskih figura koje su prikazane u pokretu i izobličenju, poput skulptura u kretanju. Ljudske figure su izdužene i uvijene, sa tečnim, skoro elastičnim mišićima i udovima koji se isprepliću u prostoru. Postoji jedna dramatičnost u tome kako su figure stilizovane; njihova izobličenja i proporcije prizivaju osjećaj unutrašnjeg pritiska ili eksternalne sile koja se prezentuje kroz njihovo tijelo. To može biti metafora za unutrašnje emocije, psihološka stanja ili čak duhovne težnje koje su izložene pritisku spoljnog  svijeta.

Interakcija između ljudskih figura i arhitektonskih elemenata je ključna karakteristika ovih crteža. Na jednom, figura izgleda kao da je zarobljena unutar arhitekture, dok na drugom figura dominira i preplavljuje građevinu ispod sebe. Ovo može simbolizovati promjenjivu dinamiku između čovjeka i građevina koja ih okružuje; kako mi kao ljudska bića oblikujemo, ali smo i oblikovani, prostorima u kojima živimo i radimo. Postoji i osjećaj temporalnosti u Slovinićevim radovima, kao da umjetnik istražuje koncept vremena kroz nepostojanost i pokretljivost ljudske figure u suprotnosti sa vječnošću arhitekture. Ova igra između prolaznog i trajnog je centralna tema u mnogim umjetničkim djelima, i Slovinić je pristupa sa velikim umijećem i originalnošću. Ovi crteži prikazuju umjetnikovu sposobnost da spoji klasične elemente sa modernim osjećajem za formu i prostor. Slovinićev rad na ovim crtežima pokazuje kako klasična estetika može biti preispitana i reinterpretirana da odrazi savremene teme i preokupacije, stvarajući djela koja su istovremeno atemporalna i duboko ukorijenjena u svoje vrijeme.

Šesta i sedma slika iz  Slovinićevog ciklusa “Pariski zapisi” “208 LE CORPS, 1995, pero tuš, 36×51 i 233 LE CORPS, 1995, pero tuš, 36×51.” Ove dvije slike iz Slovinićevog ciklusa predstavljaju kontinuitet umjetnikove fascinacije interakcijom između ljudskog oblika i urbanog pejzaža. I ovđe, kao i u prethodnim radovima, Slovinić koristi pero i tuš da istraži tenzije između fluidnosti ljudske figure i stroge geometrije gradskih struktura. Na jednom crtežu, vidimo ljudsku figuru, stilizovanu i dinamično isprepletena, koja se proteže preko i ispod arhitektonskih elemenata. Grad se čini minijaturnim u poređenju s dominacijom figure, čime umjetnik možda naglašava moć i prisustvo ljudskog duha unutar urbanog prostora. S druge strane, na drugom crtežu figura je umetnuta iznad detaljno iscrtane fasade crkve, što može sugerisati ne samo fizičku, već i metafizičku povezanost između ljudske forme i sakralnog prostora.

Ljudske figure su prikazane sa značajnim nivoom detalja i složenosti, što može odražavati unutrašnji emotivni ili duhovni kovitlac koji karakteriše ljudsko biće. Njihova tijela su i istegnuta i komprimovana, kao da su pod uticajem nevidljivih sila koje ih oblikuju. Ovaj vizuelni izraz može simbolizovati različite aspekte ljudskog iskustva kao što su stres, pritisak, transformacija, ili oslobađanje. Arhitektura na crtežima nije samo kulisa; ona je integralni dio kompozicije koji komunicira sa figurom. U Slovinićevim radovima, grad ne stoji pasivno; on je živ, pulsirajući u simbiozi sa ljudima koji ga naseljavaju. Njegova djela nas pozivaju da razmislimo o našoj vlastitoj interakciji sa prostorom oko nas, i kako naša prisutnost utiče na okruženje koje nas definira. U tehničkom smislu, linije na crtežima su izvanredno precizne, skoro arhitektonskog karaktera, ali sa dodatnom energijom i slobodom koja dolazi sa umjetničkim izrazom. Slika sa crkvom, posebno, pokazuje kontrast između detaljno iscrtane arhitekture i gotovo skulpturalne ljudske figure, što može simbolizovati kontrast između vječnog i prolaznog, između ljudskog i božanskog. Slovinić u ovim crtežima demonstrira svoju sposobnost da prenese složene koncepte kroz snažan vizuelni jezik, i da pokrene gledaoce na razmišljanje o dubljim pitanjima identiteta, postojanja i naše uloge u širem kontekstu svijeta oko nas.

Slika osma iz  Slovinićevog ciklusa “Pariski zapisi” “239 LE CORPS, 1995, pero tuš, 36×51”  Ova slika je intrigantan primjer kombinacije figurativnog prikaza i arhitektonske preciznosti. Ovo djelo stvoreno je tehnikom crteža perom i tušem, što se odlikuje velikom preciznošću i detaljnošću u izvođenju. S obzirom na godinu stvaranja, 1995, dejlo se naslanja na tradiciju modernizma đe je eksperimentisanje sa formom i perspektivom bilo često. Likovna analiza ove slike započinje razmatranjem kompozicije. Figura je centralni element, smjestena u centralni plan, čime privlači odmah pažnju posmatrača. Međutim, ona nije prikazana u tradicionalnom smislu; njeni oblici su secirani i prekriveni arhitektonskim elementima koji se stapaju s njenom formom. Ovo sugeriše metaforu – možda komentar o odnosu između ljudskog tijela i prostora koji zauzima ili kreiraju.

Proučavanjem linija dolazimo do zaključka da one igraju ključnu ulogu u stvaranju strukturne dinamike. Linije su precizne, oštre i geometrijske, odražavajući arhitektonsku tematiku i stvarajući osećaj dubine. Njihova upotreba u definisanju ljudske figure ukazuje na fragmentaciju, možda aludirajući na složenost ljudske prirode ili na rascep između fizičkog i metafizičkog. Osvetljenje i tonalitet su podređeni linijama; nema klasičnog modeliranja forme kroz svijetlo i sjenku. Umjesto toga, svjetlost i tama su implicirane pomoću gustine linija i preklapanja elemenata, što stvara iluziju trodimenzionalnosti bez tradicionalne upotrebe perspektive. U pogledu kolorita, djelo je crno-bijelo, što dodatno ističe linije i oblike, pružajući dramatičan vizuelni kontrast. Odsustvo boje može se tumačiti kao odluka da se posmatraču pruži sirov, nedistanciran pogled na subjekt, bez ometanja emotivnim konotacijama koje boja može doneti. Simbolika i kontekstualni elementi su ključni za potpuno razumijevanje djela. Pariska pozadina može biti referenca na bogatu istoriju umjetnosti i kulture grada, ili na lični doživljaj umjetnika u tom gradu. Ova slika je kompleksno djelo koje balansira između apstrakcije i realizma, između čovjeka i prostora kojeg nastanjuje. Njegova višeslojnost i vizuelna složenost provociraju posmatrača na promišljanje o našem mjestu u svijetu, o strukturi našeg postojanja i o načinu na koji naša tijela i umovi resoniraju sa okruženjem koje nas okružuje.

Ciklus “Pariski zapisi” Slobodana Boba Slovinića predstavlja introspektivno umjetničko putovanje kroz koje autor istražuje i dokumentuje svoja lična iskustva, osjećanja i misli inspirisana Parizom. Svaka slika ovog ciklusa, kombinuje preciznost i detaljnost sa emocionalnom dubinom i simboličkim značenjem. Slovinić koristi fragmentaciju, geometrijsku apstrakciju i složene kompozicije kako bi izrazio dinamičan odnos između unutrašnjeg svijeta subjekta i spoljnog svijeta urbanog pejzaža. Slovinićeva tehnika i stil mogu se djelimično uporediti sa radom Pabla Pikasa, posebno sa Pikasovim periodom kubizma. Pikaso je takođe eksperimentisao sa formom, perspektivom i fragmentacijom figura, razbijajući ih i rekonstruišući na nov i provokativan način. Međutim, dok je Pikaso često koristio razbijene forme da bi istražio i izrazio kompleksnost ljudske percepcije, Slovinićeva upotreba geometrije i arhitekture čini se da više naglašava povezanost između ljudskog bića i prostora koje ono zauzima, kao i uticaj okoline na lični identitet. U Slovinićevim djelima, figura i pejzaž nisu samo povezani već i međusobno isprepleteni, stvarajući gotovo neodvojivu cjelinu koja odražava univerzalnu povezanost između čovjeka i okruženja. U ovom smislu, “Pariski zapisi” mogu se posmatrati kao istraživanje urbanog iskustva i introspekcije, ističući kontrast između trajne i prolazne prirode grada i ljudskog života unutar njega.

Slovinićeva pažnja posvećena detaljima i slojevitim kompozicijama, kao i njegov izbor da radi isključivo u crno-bijeloj tehnici, dodatno pojačava osjećaj vremena i prostora koji je vanredno karakterističan za grad poput Pariza. Umjetnikov stil se može doživeti kao pokušaj da se uhvati suština mjesta i trenutka, zadržavajući vječnost unutar prolaznog. Sveukupno, “Pariski zapisi” predstavljaju Slovinićevu osobenu vizuelnu dominaciju. On se ne bavi samo vizuelnim zapisom mjesta već i emotivnim odjekom koji taj prostor ima na pojedinca. Njegova djela se mogu smatrati istovremeno i ličnim dnevnikom i univerzalnim komentarom o isprepletenosti ljudskog iskustva sa tkivom urbanih pejzaža. U odnosu na velikane poput Pikasa, Slovinićevi “Pariski zapisi” doprinose narativu o umjetničkom izražavanju identiteta i prostora, ali kroz jedinstveno senzibilan i introspektivan pristup.