LIKOVNA UMJETNOST (1960-2023) SLOBODANA-BOBA SLOVINIĆA HARMONIJA KONTRASTA I EKSPRESIJA IDENTITETA (IX)

Piše: Božidar PROROČIĆ, književnik i publicista

 MILEŠEVSKI PRIZORI (1994-1995)

Uvod u analizu “Mileševskih prizora” odvest će nas kroz seriju akvarela koji predstavljaju ne samo umjetničku virtuoznost, već i jedinstveno istraživanje kulturalnog i duhovnog identiteta. Stvarani u periodu 1994-1995. godine, ovi prizori su više od pukog prikaza; oni su meditacija o istoriji, vjeri i umjetnosti, pretočena kroz vodenaste nijanse akvarela koji teku kroz istoriju kao rijeke vremena. Svaki prizor u seriji je kao prozor u prošlost, đe se motivi iz fresaka Mileševskog manastira transformišu i rekontekstualizuju kroz umjetnikovu interpretaciju. Korišćenjem akvarela, sredstva koje je po svojoj prirodi nepredvidljivo i fluidno, umjetnik se upušta u igru sa svijetlom, bojom i formom. Svaki list papira postaje scena u kojoj se pomijeraju granice između sakralnog i profanog, između stvarnosti i maštovitosti. U “Mileševskim prizorima”, duhovni likovi i arhitektonski elementi rastvaraju se i ponovo formiraju u dinamičkim kompozicijama. Njihova fragmentacija i ponovno slaganje u novim, često apstraktnim formacijama, odraz su kontinuiranog procesa stvaranja i destrukcije, koji je inherentan ne samo u umjetnosti, već i u ljudskoj istoriji. Ovi likovi, kao i prostori u kojima se nalaze, nisu statični; oni pulsiraju i kreću se, povezujući prošlost sa sadašnjošću i pozivajući gledaoca na razmišljanje o cikličnoj prirodi postojanja.

Serija akvarela predstavlja i umjetnikov odgovor na bogato nasleđe Mileševskog manastira, mjesto koje je kroz vjekove bilo svjedok mnogih transformacija i koje je ostalo uporište duhovnosti i umjetnosti. Umjetnik preuzima težinu ovog nasleđa i pretvara je u vizuelni jezik koji je ličan i inovativan, pokazujući kako tradicionalni motivi mogu biti reinterpretirani u modernom ključu. Umjetnik u “Mileševskim prizorima” preispituje mogućnosti akvarela kao medija, istražujući njegov potencijal za prenošenje emotivnog naboja i dubine. Boje se prelivaju i miješaju na papiru, stvarajući žive, pulsirajuće scene koje se igraju sa percepcijom i doživljajem. Ono što ovu seriju izdvaja je i umjetnikova sposobnost da istovremeno zadrži osnovnu čistoću i jednostavnost akvarela, dok gradi složene i izražajne kompozicije koje privlače i zadržavaju pažnju gledaoca. Umjetnikova tehnička vještina, kao i duboka emotivna i intelektualna povezanost sa temom, čine “Mileševske prizore” izvanrednim djelom koje prenosi gledaoca preko granica vremena i prostora u domen đe umjetnost postaje most između zemaljskog i transcendentnog, između prošlosti i sadašnjosti.

Slika “Prizor prvi” (1995, akvarel, 35×50 cm) iz ciklusa “Mileševski prizori” predstavlja umjetničko istraživanje koje prepliće figuralnu i arhitektonsku tematiku sa jednim gotovo oniričnim pristupom kompozicije. Umjetnik se ovdje služi akvarelom da stvori slojevitu i dinamičnu viziju koja transcedira tradicionalno shvaćanje prostora i perspektive. U prvom planu ove složene kompozicije, figurativni elementi izgledaju kao da se prostiru i spiralno uzdižu iznad arhitektonskih motiva, pozivajući na razmišljanje o povezanosti ljudskog i božanskog. Upotreba prozirnih i suptilnih tonova plave i ljubičaste sugeriše na nebo ili možda na platno snova, dok zemljani tonovi unose toplotu i kontrast, stvarajući dubinu i vizuelnu privlačnost. Kompozicija je podijeljena na tri segmenta, što može biti metafora za prošlost, sadašnjost i budućnost, ili za svjetovno, duhovno i božansko. Ova trostruka struktura stvara ritam unutar djela i vodi oko posmatrača kroz složeni ples linija i oblika. Umjetnikovo majstorstvo akvarela evidentno je u načinu na koji su nijanse pretočene na papir, đe se boje stapaju i odvajaju sa nježnom preciznošću koja potvrđuje tehničku vještost.

Na “Prizoru prvom”, geometrijski oblici se isprepliću sa fluidnijim, organskim linijama, stvarajući vizuelnu tenziju između očekivanog i neočekivanog, između stroge strukture i slobodnog toka. Ovo bi moglo biti i promišljanje o dualitetu ljudske prirode, o potrebi za redom i istovremenom žudnjom za slobodom. U kontekstu “Mileševskih prizora”, “Prizor prvi” stoji kao odvažan početak, postavljanje scene za seriju koja se odvažava da istraži i izrazi kompleksnost ljudskog duha kroz umjetnički izraz. Umjetnikov rad na ovoj slici je kao meditativno putovanje kroz vjekove, spoj umjetničkog nasleđa i ličnog, kreativnog otiska koji prevazilazi granice vremena i ostaje kao zapis jedinstvene vizije i umjetničkog dara.

“Prizor drugi” (1995, akvarel, 35×50 cm) iz ciklusa “Mileševski prizori” donosi nam umjetničko djelo koje odražava kontinuiranu igru kontrasta, forme i simetrije. Ovdje, figurativni elementi stupaju u snažan dijalog sa geometrijskim oblicima, stvarajući složenu kompoziciju koja izaziva i provocira posmatrača da se zadrži i razmisli. Dominantan u centralnom dijelu slike je motiv stopala, koji se može interpretirati kao simbol ljudskog prisustva, kretanja ili puta. Okružen je slojevima boja koji podsjećaju na pejzaže ili nebeske horizonte, dovodeći do pitanja o odnosu čovjeka i prirode,  čoveka i kosmosa. Ovi motivi su prikazani u tri segmenta, možda predstavljajući tri različita aspekta iste stvarnosti ili tri različite tačke gledišta na istu temu.

Upotreba toplih nijansi crvene, žute i narandžaste daje slici vibraciju i energiju, dok plave i zelene linije unose osjećaj hladnoće i mira, balansirajući kompoziciju. Ove boje ne samo da služe kao estetski elementi, već igraju ključnu ulogu u prenošenju atmosfere i emotivnog naboja slike. Umjetnik je majstorski iskoristio tehniku akvarela da prenese transparentnost i lakoću, dok istovremeno održava jasnoću linija i oblika. Kontrolisano širenje boje na papiru otkriva strpljivo slojevito gradiranje i sofisticiranu tehniku, koja omogućava bogatu paletu nijansi i preliva. “Prizor drugi” nas takođe podsjeća na uzvišenost i umjetničku snagu Mileševskog manastira, ističući njegov značaj kao izvor inspiracije. Ova slika izaziva posmatrača da razmisli o prolaznosti i trajanju, o pokretu i mirovanju o mogućnostima koje umjetnost pruža u tumačenju i reinterpretaciji istorijskog i duhovnog nasleđa. Kompoziciona struktura slike, sa tri panela, takođe nagovještava na hronološki narativ ili sekvencu događaja, izazivajući posmatrača da razmišlja o slici kao o seriji trenutaka u vremenu ili kao o tri glasa u polifoničnom zboru. Ovaj prizor je stoga ne samo vizuelni izraz, već i filozofska kontemplacija o prirodi vremena, postojanja i umjetnosti.

“Prizor treći” (1995, akvarel, 35×50 cm) iz ciklusa “Mileševski prizori” prenosi nas u središte umjetničke imaginacije đe se tradicionalni vizuelni elementi preobražavaju i prepliću sa modernim estetskim shvatanjima. Ovdje su jasno vidljivi segmenti koji se spajaju u triptihu, stvarajući jedinstvenu narativnu strukturu koja pomijera granice klasične kompozicije. Centralni element slike, okrenut anđelima prema nebu, simbolizuje obrt u percepciji i može se tumačiti kao metafora ljudskog traganja za duhovnim ili kao izraz težnje ka višim sferama postojanja. Ovaj motiv je istaknut unutar kompozicije koja svojim stilom i tehnikom podsjeća na vitraž, đe se svjetlost i boja filtriraju kroz prizmu umjetničke vizije, stvarajući mozaik od različitih nijansi i tonova. Svaki panel slike donosi različitu perspektivu, a zajedno formiraju složenu cjelinu koja reflektuje kako umjetnička djela mogu biti tumačena u mnogostrukim kontekstima. Akvarelne boje su aplicirane s preciznošću koja omogućava bojama da se slobodno i spontano šire, čime se ističe priroda medija i omogućava dubok osjećaj za prostor i volumen.

Boje na slici “Prizor treći” variraju od blagih plavih i ljubičastih tonova do intenzivnih ružičastih i žutih, stvarajući dinamičan vizuelni ritam. Te boje, zajedno sa bijelim prostorima koji služe kao “disanje” kompozicije, daju slici osjećaj lakoće i pokreta, suprotstavljajući ga težini i monumentalnosti arhitektonskih formi u pozadini. Djelo stvara osećaj nadrealne prisutnosti, đe se figurativni i apstraktni elementi susreću i preklapaju, stvarajući efekat dubine i višedimenzionalnosti. Umjetnikova upotreba linija vodi oko kroz različite slojeve slike, sugerišući kretanje i fluidnost, kao i preplitanje vremena i prostora. U kontekstu “Mileševskih prizora”, “Prizor treći” stoji kao svjedočanstvo umjetničkog istraživanja koje preispituje granice između sakralnog i profanog, između tradicionalnog i savremenog. Kroz ovaj rad, umjetnik nas poziva da razmislimo o vlastitim shvatanjima ljepote, svetosti i značenja, ostavljajući trajni utisak na onog koji posmatra. Na “Prizoru trećem”, figura je kao metafora za ljudsko postojanje, đe ponekad stojimo čvrsto na zemlji, dok u drugim trenucima težimo nebu. Ova dualnost je dodatno istaknuta kontrastom između nebeskih svodova manastira i zemaljskih, gotovo anatomskih oblika figure. Umjetnikova sposobnost da iskoristi akvarel za stvaranje ne samo boje već i teksture je impresivna, a efekti svjetlosti i sjene su vješto iskorišćeni da daju oblicima trodimenzionalnost i snagu. Slika šalje snažnu emotivnu poruku i postavlja brojna pitanja o tome kako ljudsko biće interaguje sa svojom okolinom, kako interpretiramo svoje mjesto u svijetu i kako naša duhovnost utiče na našu percepciju stvarnosti. Umjetnik je stvorio djelo koje izaziva introspekciju i podstiče na razmišljanje, koristeći se bogatim simbolizmom i sofisticiranom tehnikom da stvori sliku koja odjekuje dugo nakon prvog pogleda. “Prizor treći” je istinski trijumf vizuelne poezije koji transcendiruje uobičajene granice akvarela.

“Prizor četvrti” (1995, akvarel, 35×50 cm) iz ciklusa “Mileševski prizori” predstavlja jedinstvenu sintezu figurativnog izraza i geometrijske abstrakcije. U ovom djelu, umjetnik istražuje odnos između ljudskog tijela i arhitektonske forme, pa dovodi u pitanje percepciju prostora i granica između fizičkog i metafizičkog. Centralna figura u triptihu je izdužena i deluje skulpturalno, svojim oblim formama presijeca prostor i spaja se sa arhitektonskim elementima u pozadini. Ova interakcija između figure i prostora može se tumačiti kao dijalog između čovjeka i njegove duhovne ili kulturne baštine, sa akcentima koji su postavljeni na linijama koje figurativne elemente povezuju sa siluetama manastirskih zdanja. Upotreba toplih nijansi, poput terakote i oker, zajedno sa mekim plavim i sivim tonovima, stvara osjećaj harmonije i mira. Pristup boji je odmjeren, sa izraženim senzibilitetom za nijansiranje i stvaranje atmosfere. Umjetnik koristi akvarel na način koji dopušta bojama da se prožimaju i da otkrivaju nove oblike, stvarajući tako vizuelno bogatstvo koje je puno života i dubine.

Topli tonovi koji preovlađuju na ovoj slici – od narandžaste do zlatno-žute – povezuju se sa zemljom i materijalnim, dok su hladnije plave linije koje presijecaju kompoziciju kao simbolične veze koje sežu ka duhovnom ili nebu. Kontrasti u boji istovremeno odražavaju unutrašnje konflikte i harmoniju, pružajući gledaocu bogato i višeslojno vizuelno iskustvo. Korišćenje svjetlosti i sjenke je majstorski, naglašavajući oblike i dajući im oblik i dubinu, dok se suptilni prelivi boja demonstriraju tehničku vještinu akvarela. Linijska igra koja obuhvata figuru i arhitektonske elemente ističe umjetnikovu sposobnost da uspostavi balans između stvarnosti i apstrakcije, između materijalnog i duhovnog. Umjetnik se na “Prizoru četvrtom” služi akvarelom da stvori složenost i teksturu, omogućavajući da svaki element djeluje i samostalno i kao dio cjeline. Preplitanje ljudskog i arhitektonskog, nebeskog i zemaljskog u ovoj kompoziciji postavlja “Prizor četvrti” kao jedinstveno djelo koje istražuje suštinu postojanja i identiteta. Slika, kao dio “Mileševskih prizora”, stoji kao dubok i reflektivni komentar na vrijeme i prostor, istražujući vječne teme kroz trenutne vizuelne izraze. Umjetnik uspješno premošćava jaz između tradicionalnog i savremenog, između sakralnog i profanog, nudeći jedan sveobuhvatan višedimenzionalni pristup.

Dominantni vertikalni elementi koji se protežu kroz ovo djelo mogu da sugerišu na težnju ka nečem što je više, ka nebeskom ili transcendentnom, dok horizontalni elementi nude oslonac, zemaljsku povezanost. Ovaj dijalog između vertikalnog i horizontalnog, između stremišta i stvarnosti, jedna je od ključnih dinamika “Prizora četvrtog.” “Prizor četvrti” takođe istražuje granice akvarela kao medija, prikazujući ne samo tradicionalnu tehniku, već i inovativne pristupe koji mogu transformisati ovu umjetnost u nešto što je istovremeno klasično i avangardno. Slika je i tehnički impresivna i emotivno naglašena, što je čini značajnim djelom unutar “Mileševskih prizora”, ali i u kontekstu šire umjetničke prakse.

“Prizor peti” (1995, akvarel, 35×50 cm) iz ciklusa “Mileševski prizori” demonstrira korišćenje akvarela da ispita i izrazi kružnost vremena i vječnost ljudskog duha. Umjetnik je koristio akvarel da istraži odnos između ljudske forme i arhitekture, među kojima teče životna energija i koja su ujedno ispunjena istorijskim značenjem.Tri segmentirana panela ove slike oživljavaju dinamiku kretanja kroz formu i boju, nudeći gledaocu složenu pripovijest koja se odvija kroz svaki okvir. Umjetnik maestralno spaja ljudsku figuru i elemente poznatog manastira Mileševe, istražujući kako se identitet može simultano konstruisati i dekonstruisati kroz vizuelnu percepciju. Oštre linije koje sječu kroz panele, presijecajući figure i arhitektonske forme, stvaraju snažan vizuelni ritam i dočaravaju osećaj vremenskog toka, kao i presijecanja i povezivanja različitih epoha i narativa. Kolorit slike je topliji, sa dominacijom nijansi crvene, ružičaste, i narandžaste, evocirajući energiju, strast, i vitalnost. Sinopsi plavih i sivih tonova unose elemente smirenosti i duhovnosti, sugerišući dubinu prostora i unutrašnjeg razmišljanja. Umjetnik se ovdje poigrava sa perspektivom i proporcijama, što slika “Prizor peti” čini izuzetno intrigantnom i privlačnom za analizu. Prisustvo oblih formi koje sugerišu mišiće ili udove u kontrapostu sa strogim linijama manastirskih konstrukcija izaziva promišljanje o sukobu i skladu između ljudske kreacije i prirodne forme. Preklapanje figura i arhitekture u “Prizoru petom” može se tumačiti kao istraživanje odnosa između pojedinca i zajednice, tjelesnog i duhovnog, prolaznog i neprolaznog. U kontekstu “Mileševskih prizora”, “Prizor peti” postaje ne samo umjetničko djelo, već i filozofska meditacija o postojanju, otjelotvorena kroz akvarel. Umjetnik ne samo da se poigrava sa granicama svoje discipline, već i poziva na duboko promišljanje o ulozi umjetnosti u interpretaciji ljudskog iskustva. Ova slika je još jedan dokaz umjetnikovog dubokog razumijevanja složenosti ljudske emocije i njegove sposobnosti da te emocije prevede u snažne vizuelne izraze. Ukupni utisak je da “Prizor peti” predstavlja sofisticirani balans između apstrakcije i emotivne ekspresivnosti, izazivajući gledaoca da se iznova vraća i istražuje slojeve značenja koje skriva unutar svoje trodijelne strukture.

Zaključujući razmatranje ciklusa “Mileševski prizori”, ne možemo a da ne osjetimo duboku povezanost sa tradicijom pejzažnog slikarstva, iako ovdje pejzaž prelazi u sferu apstraktnog. Možemo usporediti ovaj rad s onim Pola Sezana, koji je rekao: “Želim učiniti od Impresionizma nešto čvrsto i trajno poput umjetnosti muzeja.” Baš kao Sezan, umjetnik “Mileševskih prizora” teži da stvori radove koji transcendiraju trenutak i ulaze u prostor vremenske bezvremenosti. Kao što Sezan komponira svoje pejzaže koristeći geometrijske oblike, Slovinić kao umjetnik “Mileševskih prizora” koristi apstraktne elemente da bi predstavio svoje vizije stvarnosti. Ciklus prenosi emocije o mjestu i vremenu, ali i o univerzalnim temama ljudskog iskustva. Segmentirana kompozicija može nas podsjetiti na djela Davida Hockneja, koji je eksperimentirao sa višestrukim perspektivama i sastavljenim scenama kako bi predstavio različite poglede na isti predmet.

Boje i teksture koje Slovinić koristi, osobito rezoniraju sa bogatstvom koje pronalazimo u radovima Marka Rothka, đe svaki sloj boje i svaki poteza kista nose emocionalni teret. Rothko je jednom izjavio: “Ja nisam slikar apstrakcije. Ja sam slikar emocija.” Ovaj citat savršeno odjekuje kroz “Mileševske prizore”, đe svaki akvarel služi kao posrednik dubokih emocionalnih stanja i kontemplacija. Gledajući šire, “Mileševski prizori” mogu se smjestiti unutar kontinuuma evropskog slikarstva, balansirajući između tradicije i inovacije. Radovi prizivaju odjek klasičnih majstora, poput strukture i balansa koji nalazimo u kompozicijama ali i slobode forme i ekspresije koja je obilježila modernu umjetnost. Kroz svoju seriju, Slovinić uspijeva postići ono što je Henri Matis opisao kao cilj umjetnosti: “Umjetnost treba biti kao dobar naslonjač koji pruža opuštanje od fizičkog umora.” “Mileševski prizori” nude mjesto meditacije i odmora, ali i polazište za intelektualnu stimulaciju i duhovno putovanje.

Ciklus “Mileševski prizori” Slobodana-Boba Slovinića predstavlja kulminaciju umjetničkog istraživanja i ekspresije, koja kroz svojih pet akvarela otkriva slojevite vizije prošlosti, prisustva i mogućih budućnosti. Završni akord ovog umjetničkog ciklusa, “Prizor peti”, kao svojevrsni opus magnum, destilira esenciju cijelog ciklusa – on je dijalog vremena, simbioza identiteta i prije svega, testament vječne interakcije između ljudskog i božanskog. Na “Prizoru petom”, Slovinić se služi segmentiranom kompozicijom kako bi istražio kružnost vremena i vječnost ljudskog duha. Ovaj rad snažno odjekuje principima i emocijama koji su svojstveni i njegovim ranijim djelima u seriji – motivi se prepliću i kontrastiraju, vješto istražujući kako identitet može biti konstruiran i dekonstruiran kroz vizuelne narative. Pritom, on nam pokazuje kako je akvarel, medij koji često smatramo nježnim i prolaznim, zapravo snažno sredstvo za prenos dubokih i trajnih ljudskih iskustava. Ciklus “Mileševski prizori” u kojem se svaki akvarel može shvatiti kao prozor u prošlost, izaziva nas da se zagledamo u kontinuitet kulture, duhovnosti i umjetnosti kroz vjekove. Ova umjetnička serija, koja prenosi osjećanje i istraživanje ljudskog i božanskog, priziva razmišljanje o povezanosti, kretanju i evoluciji identiteta – pojedinačnog i zajedničkog. Upoređujući “Mileševske prizore” sa umjetničkim djelima velikih majstora, nalazimo odjeke i srodnost sa radovima poput onih koje je stvorio Gustav Klimt. Klimtova fascinacija zlatom i detaljem, njegova sposobnost da objedini figuralno i ornamentalno, nalazi svoj odjek u načinu na koji se figura i arhitektura – tjelesno i duhovno – stapaju u harmoničnom i dinamičnom dijalogu na akvarelnoj podlozi “Mileševskih prizora”.