Kotorska tvrđava upisana na Listu svjetske baštine UNESCO

Transnacionalna, serijska nominacija venecijanskih utvrđenja od XVI do XVII vijeka, koju su kandidovale za upis tri države: Italija, Hrvatska i Crna Gora prihvaćena je danas na 41. zasijedanju UNESCO Komiteta za svjetsku baštinu, koji se održava u Krakovu od 02-12. jula.

U okviru serijske nominacije od 15 nominovanih komponenti Venecijanskog odbrambenog sistema, upisano je šest: utvrđeni gradovi Bergamo, Peskijera del Garda i Palmanova iz Italije, odbrambeni sistem Zadra i tvrđava Sv. Nikola u Šibeniku, iz Hrvatske, te Kotorska tvrđava iz Crne Gore. Komitet, takođe, u svojoj Odluci ostavlja mogućnost da se tvrđava Forte Mare u Herceg Novom, priključi upisanom dobru nakon što se donesu odgovarajuće studije i sprovedu konzervatorske mjere.

Komitet je navedenim državama dao preporuke koje se odnose na neophodnost izrade HIA (Procjene uticaja na baštinu) za sve razvojne projekte; neophodnost informisanja Centra za svjetsku baštinu o svim projektima koji mogu uticati na izvanrednu, univerzalnu vrijednost; donošenje i implementaciju menadžment planova; izradu i implementaciju Studije razvoja turističkih kapaciteta; izradu prekogranične strategije konzervacije za ovo kulturno dobro zasnovane na specijalističkoj ekspertizi u oblasti venecijanskih utvrđenja, te monitoring svih aktivnosti kroz djelovanje Međunarodnog koordinacionog tijela. Kada je u pitanju Kotor, posebno je preporučeno da se revidiraju i izmijene granice zaštićene okoline tako da se obuhvati i dio mora, kako bi se poboljšala dalja valorizacija kulturnog dobra. Posebno je zatraženo da se nastave napori na rješavanju problema urbanističkog razvoja u Kotoru, koji  je potrebno posebno tretirati kroz HIA.

Venecijanski odbrambeni sistem upisan je na osnovu kriterijuma III i IV Operativnih smjernica UNESCO. U Izjavi o univerzalnoj vrijednosti navodi se da se Venecijanski odbrambeni sistem između XVI i XVII vijeka „Stato da Terra” – zapadni „Stato da Mar”, sastoji od 6 komponenti odbrambenih struktura koje se nalaze u Italiji, Hrvatskoj i Crnoj Gori, i prostiru preko 1000 km između regiona Lombardije u Italiji i istočne obale Jadranskog mora. Zajedno, one predstavljaju odbrambeni sistem Mletačke Republike (Serenissima Repubblica di Venezia) između XVI I XVII vijeka, koji je i najznačajniji period duge istorije Mletačke republike i pokazuje transformaciju tzv. odbrane „alla moderna”, koja će kasnije biti prihvacena u Evropi. Uvođenje baruta dovelo je do značajnih promjena u vojnoj arhitekturi, što se ogleda u primjeni bastionog sistema. Organizacija i odbrana Stato da Terra, koja je štitila Republiku od drugih evropskih sila sa sjeverozapadne strane, i Stato da Mar, koja je kontrolisala morske puteve i luke od Jadranskog mora do Levanta, bile su neophodne kako bi se održalo širenje i moć Mletačke republike. Inovativne odbrambene mreže uspostavljene od strane Mletačke Republike su od izuzetnog istorijskog, arhitektonskog i tehnološkog značaja. Atributi izuzetne univerzalne vrijednosti uključuju strukture fortifikacija i odbrane Mletačke Republike tokom XVI i XVII vijeka, pejzaže, kao i jake vizuelne kvalitete šest nominacionih elemenata, i urbane i odbrambene strukture iz ranijih (Srednji vijek) i kasnijih istorijskih perioda (Napoleon i Otomansko carstvo).

Pored Herceg Novog, za koji će se uskoro pokrenuti procedura ispunjavanja zahtjeva u skladu sa ICOMOS preporukama, kako bi u narednom periodu bio priključen ovom upisu, Crna Gora je kandidovala i Ulcinj. Nalazi UNESCO eksperata ukazuju da venecijanski sloj u Ulcinju nije očuvan u mjeri da potvrđuje autentičnost i integritet, međutim, kako ovo kulturno dobro ima nesporne kulturne vrijednosti koje ukazuju na složenost kulturnih uticaja koje su ostavile trag u Ucinju, njegov status biće predmet posebne pažnje u saradnji između Opštine Ulcinj i Ministarstva kulture.

Crnu Goru su na 41. zasijedanju UNESCO Komiteta za svjetsku baštinu u Krakovu predstavljali: Dragica Ponorac, ambasadorka Crne Gore u Francuskoj pri UNESCO, Aleksandar Dajković, generalni direktor Direktorata za kulturnu baštinu,  prof. dr Ilija Lalošević, kontakt osoba za primjenu Konvencije o svjetskoj baštini i Milica Nikolić, generalna sekretarka Crnogorske nacionalne komisije za UNESCO, saopšteno je iz Ministarstva kulture Crne Gore.