„Evropa sad“ još enigma

Veoma je teško u ovom momentu dovesti u direktnu korelaciju implementaciju programa ,,Evropa sad“ i broj zaposlenih u Crnoj Gori. Smatram da moramo sačekati najmanje do kraja godine, kako bismo vidjeli na koji način je privreda reagovala na program ,,Evropa sad“ i na koji način će se odraziti, kako na broj zaposlenih, tako i na broj privrednih subjekata u Crnoj Gori – smatra ekonomski analitičar i direktor Inteligencije MNE Mirza Mulešković.

Da u ovom trenutku nije moguće procijeniti da li je i u kojoj mjeri primjena programa ,,Evropa sad“ uticala na tržište rada, kažu i u Ministarstvu rada i socijalnog staranja (MRSS). Ipak, ističu da u saradnji sa Međunarodnom organizacijom rada i Unijom poslodavaca Crne Gore sprovode istraživanje o efektima ovog programa, o čijim rezultatima će, kako su naveli u odgovoru Pobjedi, javnost blagovremeno obavijestiti.

Ukazuju da je značajno smanjenje ekonomskih aktivnosti 2020. godine i u prvoj polovini 2021, zbog pandemije, ostavilo snažne posljedice i na tržište rada te da je Vlada kroz mjere podrške pomogla privredi i građanima što je uticalo na održivost zaposlenja, odnosno zaustavljanje rasta nezaposlenosti. Iz MRSS navode da je ublažavanjem pandemije započet i trend oporavka privrede, što je dovelo i do rasta zaposlenosti.

– Prema posljednjim dostupnim podacima Monstata, broj zaposlenih u aprilu 2022. godine bio je 217.520, dok je u aprilu prošle godine bio 177.932. U ovom periodu prosječan broj zaposlenih je povećan za 23,2 odsto, dok je u odnosu na početak 2022. godine broj zaposlenih povećan za 2,58 odsto. S druge strane, broj registrovanih nezaposlenih lica je na kraju maja 2022. godine bio 47.584, dok je u istom periodu prošle godine taj broj bio 55.654. U odnosu na početak 2022. godine, broj nezaposlenih lica se smanjio za oko 9.800 lica – kazali su iz MRSS.

To što je od januara do aprila broj zaposlenih povećan sa 212.046 na 217.520 za Muleškovića je logično, jer, kako navodi, trendovi zapošljavanja u Crnoj Gori jasno ukazuju da svake godine, u ovom periodu, broj zaposlenih raste zbog turističke sezone. To se, kako navodi, vidi i u tome da je od ukupnog rasta zaposlenih, većina njih angažovana u sektoru usluga smještaja i ugostiteljstva, što je jasan pokazatelj da se ušlo u pripremu sezone.

– Tako je tokom 2019. godine u maju u odnosu na januar te godine broj zaposlenih porastao za tri odsto, dok ovaj rast, prema preliminarnim podacima za ovu godinu, iznosi 2,5 odsto – objašnjava Mulešković dodajući da se iz statističkog ugla ne bi moglo reći da je došlo ni do nekog drastičnog smanjenja ni povećanja broja zaposlenih.

Rast BDP morao biti veći

S druge strane, Mulešković ocjenjuje da ekonomija nije dobro odreagovala na veliko povećanje zarada koje je donio program ,,Evropa sad“, imajući u vidu da rast bruto društvenog proizvoda (BDP) u prvom kvartalu iznosi 7,2 odsto. Smatra da je ovaj rast morao biti veći.

Mirza Mulešković

– Ukoliko imamo konstantan broj zaposlenih, rast prosječne neto zarade od skoro 30 odsto, povećanje

minimalne zarade od oko 80 odsto, rast broja zaposlenih, a znajući da se BDP računa po troškovnoj metodi te da lična potrošnja, u značajnoj mjeri, u njemu učestvuje, jasno je da je ovaj rast morao biti mnogo veći. Dodajući tome da je ovaj rast u odnosu na prvi kvartal prošle godine kada smo imali pad BDP-a od preko šest odsto, jasno je da postoji neki problem. Ovi podaci nedvosmisleno govore da, iako je došlo do velikog rasta zarada, nije došlo do opšteg rasta, kako životnog standarda, tako ni ekonomskih aktivnosti u državi. Na nadležnim organima je da se vidi šta je uzrokovalo ovakvu situaciju i na koji način treba stimulisati realni sektor u Crnoj Gori da bi imali bolje rezultate u narednom periodu – ocijenio je Mulešković za Pobjedu.

Smanjeni lokalni prihodi

Nezadovoljstvo programom ,,Evropa sad“, od početka njegove pripreme, iskazivali su iz Zajednice opština Crne Gore (ZOCG). Dovode u pitanje održivost lokalnih javnih finansija i funkcionisanje opština, a samim tim i finansiranje zarada zaposlenih u opštinama.

– Smanjenje prihoda opština kao posljedica primjene ,,Evrope sad“ u značajnoj mjeri ograničava mogućnosti opštinama da izvršavaju zakonom utvrđene nadležnosti i usluge građanima. Ovo se posebno odnosi na pripremu predstojeće turističke sezone, osposobljavanje komunalnih službi, materijalno i kadrovsko osposobljavanje službi zaštite i spašavanja, u susret požarnoj sezoni, i drugo, što sve zahtijeva dodatno ljudstvo, opremu i tehniku. U situaciji značajno manjih prihoda opština, mogućnosti za kvalitetno vršenje poslova i usluga od strane opština i njihovih javnih službi su jako ograničene – upozoravaju iz ZOCG.

Ovim programom opštine su ostale bez prihoda po osnovu poreza na dohodak fizičkih lica i prireza na taj porez, a manji su i prihodi Egalizacionog fonda čija sredstva koriste dvije trećine opština. Na osnovu uporedne analize koju je ZOCG sprovela, pad prihoda opština po osnovu poreza kreće se od 50 odsto u Andrijevici do 70,53 odsto u Pljevljima, a po osnovu prireza od 61,22 odsto u Bijelom Polju do 95,92 odsto u Petnjici.

– Nominalno, gubici po osnovu poreza na dohodak fizičkih lica i prireza porezu za period od februara do maja ove godine u odnosu na isti period prošle je oko pet miliona eura – navode iz ZOCG.

Iako je s Vladom dogovoreno da se kroz budžetsku rezervu planira 15 miliona eura za dodatno finansiranje opština, od čega je nedavno opštinama isplaćeno 2,67 miliona eura, smatraju da povremene uplate iz rezervi predstavljaju nesistemsko, iznuđeno i privremeno rješenje na kojem opštine ne mogu zasnivati svoje poslovanje, već da se to mora riješiti izmjenom zakona. Prijedlog izmjena Zakona o finansiranju lokalne samouprave je na njihov zahtjev, preko nekoliko poslanika, ušao u skupštinsku proceduru te očekuju da bi se ovo pitanje moglo uskoro naći na plenumu.