Borislav Vukčević: Treba reći onda kad se ne smije ćutati

A nesmije se ćutke preći preko onoga što se dogadjalo u trouglu Ministarstvo  prosvjete, Univerzitet i fakulteti   o čemu obavještvaju već danima javna glasila na svojim udarnim kolumnama.

Ako su objavljene  činjenice istinite, lišeno je i pravnih i moralnih skrupula podvoditi pod isti vrijednosni kriterijum namjeru  Ministra prosvete, Odluku Rektora Univerziteta i skandal na dvijema univerzitetskim jedinicama. Različiti su osnovi, moralni motivi, a nesrazmjerne su i posljedice. Stiče se utisak  da je nekome  ipak bilo stalo da prljavi veš sakrije u društvu drugih  i da poveže nepredvidive slučajnosti u jedinstveni uzročno posledični lanac sa prizvukom organizovane afere.

Provodeći značajan dio aktivnosti u najstarijoj i prvoj univerzitetskoj jedinici, bio sam svjedok i učesnik obrazovanja brojnih univerzitetskih jedinica, pa i samog Univerziteta, kao zajednice fakulteta i naučnih instituta. Upisna politika u to vrijeme nije imala strogih ograničenja; školovanje je, može se reći bilo besplatno; osjećao se duh solidarnosti, a Univerzitet se doživljavao kao neophodan krovni servis koji je okupljao i obrazovao najveći kapital jedne zemlje, njegovu mladost  i njenu budućnost. Parafrazirajući mudru kinesku poslovicu, metaforičnog smisla,  Univerzitet je primao u svoje okrilje i “pružao dobrodošlicu svakom piletu, jer se nikad nije unaprijed znalo kakav će petao iz njega da nastane”. Shvatalo se i razumijevalo da u jednoj siromašnoj zemlji obrazovanje ne može biti profitna djelatnost, jer je od te djelatnosti konačno zavisila  svijest jednog naroda, njegova duhovna ostvarenja, u krajnjem ishodu njegova  budućnost.

Vremena su se medjutim promijenila; nicali su privatni univerziteti, preovladala je filozofija individualnog liberalizma, koji je za sobom donio pomamu egoizma i trku za novcem.

U takvim okolnostima pojavilo se dobronamjerno pismo resornog Ministra,  pismo lišeno elemenata vlasti i naredbodavnog karaktera, i priznaćete  nesvojstveno maniru izvršne vlasti, za dodatni upis studenata. Pismo je upućeno Rektoru Univerziteta sa molbom da preispita mogućnost dodatnog upusa. Motivi su jasni i njihovo izvorište se nalazilo u poruci gnome nastale u kolektivnoj mudrosti jedne stare civilizacije.

Svi koji su imali priliku da upoznaju neobičnu ličnost Ministra prosvete, kojoj je bilo povjereno obavljanje visoke javne funkcije, znaju za njegovu “veliku manu“, da ne umije reći ne, ko mu se god obratio i od njega tražio pomoć i podršku, i da je  dosledno svom ugradjenom svojstvu pokušao da izadje u susret i mladosti koja je tražila pomoć. Iz svih idejnih sredina i  sa različitih političkih kota svi veoma dobro znaju da je to ličnost bez pepela na glavi. Možemo li takvog čovjeka i tu ideju ugurati medju one za koje stara persijska poslovica kaže: “šakali prvi uzmu najukusniji zalagaj”. Njegovi motivi za ovakav postupak su poznati, a  posledice se mogu smjestiti u red svojstava koja imaju karakter čiste vrline.

Rektor Univerziteta, kao primus inter pares, mogao je doduše u poznatom birokratskom stilu da svoju odluku formalno provuče i legalizuje preko svog izvršnog tijela. Ali, ako to i nije uradio, tvrdim da je oduvijek Rektor Univerziteta sa prorektorom za nastavu, u duhu  tradicije uvijek imao diskreciono pravo da poveća upisnu kvotu studenata na različitim  univerzitetskim jedinicama. I ako to nije učinio, ne vidim veliki grijeh što je dozvolio upis,  niti motive interesne prirode za takvu odluku. Tu vrstu grijeha bih na svoju dušu dostojanstveno ponio bez griže savjesti, znajući u čijem interesu to radim.

Ostaje treći akter, neopravdano povezan sa dva prethodna, onaj u kome se ostvaruje „metabolizam“ pedagoškog, obrazovnog i naučno istraživačkog rada i naknade za taj rad. To su zapravo univerzitetske jedinice. Kada su već pristupile zajednici visokoškolskih organizacija i prihvatile pravila akademske zajednice, one već po prirodi svake zajednice ne mogu uživati apsolutnu slobodu, koja i kao filozifski i kao pravni, i kao sociološki, a posebno praktični pojam u smislu apsoluta ne postoji.  One svoje ponašanje ne mogu pravdati da su tradicionalno  apsolutno samostalne i nezavisne jedinice, koje djeluju van okvira zajednice kojoj su dobrovoljno prišle. To je tendencija koja vodi rušenju sistema, jer kad se razori centar onda svaka tačka periferije postaje središtem. Politika upisa na jedinicama univerziteta mora imati podršku Univerzitetskih organa, jer je njemu i povjereno vodjenje politike u skladu sa potrebama državnog prostora. Ali ni taj grijeh koji je napravila najstarija visokoškolska institucija po mom vidjenju nije razlog za nesporazume izmedju Države, Univerziteta i njegovih jedinica. Pravi razlog medjutim nazire se u motivima koji inspirišu ovakvo ponašanje jedinica.

Vidjeli smo koji su motivi resornog organa Vlade; oni su precizno objašnjeni u dijelu ovog teksta koji se odnosi na pismo Ministra prosvete. Motivi su bez sumnje plemeniti, humani i dobronamjerni, bez sadržaja koji bi imali materijalni interes.

Drugi su motivi univezitetskih vlasti. Njima se može upisati u „krivicu“, što odstupanje od utvrdjene politike upisa nijesu pokrili „birokratskom“ odlukom svog organa. Materijalni interesi se ovdje tek mogu naslutiti.

Sporni su medjutim motivi univerzitetskih jednica, jer se kod njih već jasno vidi sprega izmedju broja upisanih i neskrivene interesne stimulacije. Taj odnos ima karakter upravne proporcionalnosti, koja se očituje u činjenici što više upisanih studenata, to više prihoda.

I tek tada kada prihodi stižu,  iz proscenijuma stupa na vidjelo liberalna koncepcija čiji su prvi koraci napravljeni upravo na ovoj najstarijoj Univerzitetskoj jedinici,  dajući smjernice i uputstva za primjenu liberalno-individualnog koncepta u gotovo svim sferama djelatnosti, u privredi posebno. Učinci su poznati.

„Libertarci“ su to vrlo dobro shvatili pa su komercijalizovali do neslućenih mogućnosti i onu djelatnost koja bi po svojoj prirodi i posledicama i najmanje mogla da ima profitan karakter.

„Libertarcima“ apriori smeta svaki oblik ograničavanja slobode ponašanja i  na kolektivnom i na indivudualnom nivou u čiji motivacioni kompleks je prije svega ugradjen lični interes, koji već po svojoj prirodi ne podnosi blokadu.  Oni su odbacili sa lakoćom sve tekovine solidarnosti i potrebe za zadovoljenjem opšteg interesa. Kako se drugačije mogu  objasniti njihova primanja od nekoliko hiljada eura mjesečno i tako oštar protest do pobune protiv Univerziteta  uvlačeći u to i resornog Ministra?  Jesu li oni ikada shvatili da se taj novac dobija trgovinom najplemenitijeg i najčistijeg ljudskog odnosa, onog izmedju roditelja i svog djeteta. Gdje je tu solidarnost i opšti interes društva? Pitam zato „libertarce“ imaju li miran san kad znaju da su ljudi uložili i  poslednje što su imali za školovanje svoje djece?

I da bi paradoks bio veći gotovo svi današnji „libertarci“ su se besplatno školovali, boravili u inostranstvu i dobijali akademska zvanja i sve to na trošak Države. I da bi apsurd bio doveden do svoje granice svi su oni bili članovi Saveza komunista, i apologete jedne potpuno drugačije doktrine. Kako je onda mogao da se desi takav kopernikanski obrt? Dobri poznavaoci ljudske duše u ciničkoj izjavi navode da je najefikasniji put za ostvarenje ove metamorfoze, njegova prečica, onaj, trasiran iz zadnjeg dela anatomske strukture čovjeka.

Završiću ovaj tekst utiskom da „libertarci“ pripadaju  onom sloju  ljudi koji kroz svoj optički mehanizam vide samo sebe i svoj interes;  da bi ga očuvali  oni su razvili samo jednu strast da sve što je van njih, što je opšte, veliko,  humano i uspravno obore i u blato svale. Ne mogu da se otmem poraznoj viziji  poznatog neuropsihijatra Gospodina  Jovana Strikovića, da je čovjek ipak greška evolucije.