Bolnica Dobrota prenatrpana i bez osnovnih uslova: Kreveta 21, pacijenata 141

Forenzičko-sudsko odjeljenje Specijalne psihijatrijske bolnice Dobrota suočava se sa ozbiljnim sistemskim problemima – od drastične prenatrpanosti i miješanja rizičnih pacijenata sa drugim psihijatrijskim bolesnicima, do neadekvatnih materijalnih uslova i manjkavosti u terapijskom nadzoru, pokazuje izvještaj Nacionalnog preventivnog mehanizma za prevenciju torture (NPM), piše CdM.

Odjeljenje za forenzičku psihijatriju hospitalizuje pacijente s mentalnim problemima koji su tokom sudskog procesa u kaznenom ili prekršajnom postupku upućeni na sudsko-psihijatrijsko posmatranje radi vještačenja ili su okončanjem postupka proglašeni parcijalno ili potpuno neuračunjivima. Ovim pacijentima od strane sudova izrečena je mjera bezbjednosti obaveznog čuvanja i liječenja u psihijatrijskoj ustanovi.

Najčešće dijagnoze pacijenata na sudskom odjeljenju su duševne bolesti iz kruga endogenih psihoza, i različiti poremećaji ličnosti sa psihotičnim dekompenzacijama.

U redovnom, nenajavljenom obilasku forenzičkog odjeljenja u septembru i oktobru 2025. godine, tim NPM-a utvrdio je da odjeljenje koje raspolaže sa svega 21 krevetom u praksi zbrinjava znatno veći broj pacijenata.

,,Smještajni kapacitet od 21 krevet je namijenjen samo za smještaj pacijenata muškog pola i nedovoljan je za broj pacijenata koji se upućuju, a kojih je u vrijeme posjete tima NPM-a bilo 141.  Prekobrojnost pacijenata se rješava njihovim raspoređivanjem na druga odjeljenja bolnice”, navodi se u izvještaju.

Tokom posjete tim je zabilježio da se na samom forenzičkom odjeljenju liječilo 36 pacijenata, što prevazilazi broj kreveta, a ovaj problem se rješava upućivanjem određenog broja pacijenata na adaptacione vikende po procjeni i odluci konzilijuma ljekara u skladu sa Pravilnikom.

,,Naime, kada se utvrdi da je psihičko stanje pacijenata stabilno, pacijenti se uz saradnju porodice, a u cilju resocijalizacije, šalju na adaptacione vikende, najčešće u trajanju do sedam dana. Prema važećem Pravilniku određenoj kategoriji pacijenata dozvoljeno je kretanje u okviru zdravstvene ustanove i primanje posjete bez nadzora zdravstvenog radnika i može mu se odobriti posjeta porodici u trajanju do sedam dana”, navodi se u izvještaju.

NPM upozorava da takva praksa nosi povećan bezbjednosni rizik i nije u skladu sa principima dobre kliničke prakse.

,,Ovo je problematično iz više razloga, može dovesti do komplikacije u tretmanu – različite dijagnoze zahtijevaju specifične terapijske pristupe, sigurnosne mjere i nivo nadzora. Takođe, ne može se zanemariti ni bezbjednosni razlog jer forenzički pacijenti često nose viši rizik od nasilnog, impulsivnog ili autoagresivnog ponašanja. Neke od studija pokazuju da kod forenzičkih pacijenata koji su počinili nasilne prestupe, samopovređivanje se posmatra kao česta pojava”, ističe se u izvještaju NPM-a.

U izvještaju se navodi da posebno zabrinjava podatak da se, prema navodima osoblja i dokumentacije, i maloljetnici sa sudskom mjerom upućuju na forenzičko odjeljenje za odrasle, što je u suprotnosti sa Konvencijom o pravima djeteta i preporukama Evropskog komiteta za prevenciju torture (CPT).

Prema navodima koje NPM dobio, o upućivanju pacijenta na adaptacioni vikend se obavještava nadležni sud, ali se zbog dugog vremenskog čekanja sudskog odobrenja, vikendi realizuju i bez saglasnosti Suda. Ukoliko se za vrijeme adaptacionog vikenda desi nasilje u porodici, o istom se obavještava Centar za socijalni rad i Uprava policije.

Izvještaj ukazuje i na loše materijalne uslove – oštećene zidove i plafone, vlagu, kao i nedostatak osnovnog prostora i opreme, dok je bolnica u velikoj mjeri zavisna od donacija čak i kada je riječ o posteljini, odjeći i obući za pacijente.

U terapijskom dijelu, NPM konstatuje da se liječenje dominantno zasniva na farmakoterapiji, uz ograničen obim psihosocijalnih i radno-okupacionih aktivnosti.

Posebno je ukazano na dugotrajno korišćenje benzodiazepina kao hronične terapije, uprkos upozorenjima o riziku od zavisnosti i neželjenih efekata.

Takođe je utvrđeno da se kod pacijenata na terapiji klozapinom ne vrši adekvatno i redovno praćenje leukocita, što može imati ozbiljne zdravstvene posljedice.

Adaptacioni vikendi, koji bi trebalo da imaju rehabilitacionu svrhu, prema nalazima NPM-a u praksi se koriste i kao mehanizam za rasterećenje kapaciteta, pri čemu se sud često obavještava naknadno ili se vikendi realizuju bez prethodne sudske saglasnosti.

NPM je zabilježio i nedostatak standardizovanih skala za procjenu agresivnosti, suicidnog rizika i depresije, koje su ključne za donošenje odluka o otpustu, promjeni režima ili upućivanju pacijenata na adaptacione vikende.

Ove godine jedna izolacija, broj prisilnih hospitalizacija do kraja oktobra 18

Na sudskom odjeljenu sprovode se mjere fizičkog sputavanja u slučaju kada pacijent ispoljava psihomotorni nemir i agresivnost opasnu po sebe i druge.

,,Ove mjere mogu da traju samo onoliko vremena koliko je potrebno da se otklone opasnosti izazvane postupcima pacijenta. Na odjeljenju nema posebno namijenjene sobe za izolaciju i fiksaciju. Ukoliko je indikovana fiksacija pacijenta, isto se obavlja u sobi pacijenta. Primjena ove mjere je rijetka, poslednja fiksacija je obavljena 2023. godine”, ističe se u izvještaju.

Na odjeljenju forenzičke psihijatrije, izolacija pacijenata bez primjene sredstava vezivanja najčešće se sprovodi tako što se pacijent smješta u sobu, a zatim se vrata zatvaraju metalnom rešetkom.

,,Iako su vrata soba na ovom odjeljenju uobičajeno otvorena, u situacijama kada se procijeni da je pacijent pod povećanim rizikom od impulsivnog, agresivnog ili autoagresivnog ponašanja, soba se zatvara i služi kao fizička barijera između pacijenta i ostatka odjeljenja”, objašnjava se u izvještaju.

Izolacija, prema navodima osoblja, obično traje jednu do dvije noći, zavisno od stabilizacije ponašanja pacijenta i kliničke procjene.

,,U 2024. godini izvršene su tri izolacije, a u 2025. godini jedna. Ove mjere se sprovode u cilju otklanjanja opasnosti izazvanih ponašanjem pacijenta, u slučaju izraženog psihomotornog nemira i agresivnosti prema sebi i drugima, a evidencija o sprovedenim postupcima se vodi u svesci fiksacije, svesci primopredaje, u listu fiksacije i dekurzusu”, ističe se u izvještaju.

Kao što je NPM ranije navodio, mehaničko sputavanje pacijenata ne bi smjelo primjenjivati na način da su vidljivi drugim pacijentima, osim ako pacijent to izričito zahtjeva i kada je to bezbjedno.

,,Mjeru fizičkog sputavanja propisuje isključivo ljekar. Ukoliko se desi da je ljekar odsutan, mjeru može propisati i tehničar, pri čemu se ljekar odmah obavještava. Fiksacija se vrši kožnim kaiševima”, piše u mišljenju.

Pojašnjeno je da se evidencija primjene ovih mjera vrši se u svesci fiksacije u koju se unosi ime i prezime pacijenta, vrijeme kada je mjera primijenjena i vrijeme kada je završena, kao i podaci zbog čega je mjera indikovana, eventualna terapija koju je pacijent dobio u toku fiksacije, potpis doktora koji je naložio fiksaciju i zapažanja o eventualnim povredama pacijenta po završetku fiksacije.

,,Uvidom u svesku fiksacije saznajemo da ni jedna fiksacija nije trajala duže od dva sata. Vitalni parametri (temperatura, krvni pritisak, puls) mjere se na svakih pola sata. Ovi parametri se samo sporadično evidentiraju u svesci fiksacije. Informisani smo da ljekar sa pacijentom obavezno nakon fiksacije obavlja razgovor. Komentari pacijenata vezano za postupak i tok fiksacije se nigdje ne evidentiraju”, ističe se.

NPM je, kao i prethodnih godina sagledao i broj prislinih hospitalizacija na nivou ustanove – broj prisilnih hospitalizacija do kraja oktobra na nivou bolnice bio je 18.

Zakonom je definisan prisilni smještaj u psihijatrijsku ustanovu.

,,Uvidom u dokumentaciju zapaženo je da je SPB Dobrota u predviđenom vremenskom roku obavještavla nadležni Sud da je na liječenje primljeno mentalno oboljelo lice, bez njegove saglasnosti. Takođe, u predviđenom vremenskom roku tj. u roku od tri dana od dana prijema prijave ili saznanja nadležni Sud je održavao ročište u Spb Dobrota u kojoj je prisilno zadržano mentalno oboljelo lice”, dodaje se u izvještaju

Kontakt sa članovima porodice pacijenti mogu ostvariti upotrebom mobilnih telefona, dok se punjači za telefone iz bezbjednosnih razloga nalaze kod osoblja odjeljenja.

U zaključku, Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore upozorava da su problemi u bolnici Dobrota višegodišnji i sistemski, te da je neophodno njihovo hitno rješavanje.