Blagovremene zaštite karstnih izvorišta

Pišu: Mićko Radulović, Zoran Stevanović,Milan Radulović, Goran Jevrić

U karstnim terenima Jugoistočnih Dinarida,kojima pripada teritorija Crne Gore obrazuje se specifični tip karstne izdani i provodnih zona, koji se karakteriše:

• Velikom brzinom cirkulacije krstnih izdanskih voda,naročito u hidrološkom maksimumu,što je od uticaja na povremeno zagađenje i mućenje karstnih vrela;

• Karstnim režimom isticanja,odnosno velikom amplitudom kolebanja nivoa izdani i izdašnosti karstnih vrela;

• Isticanjem značajnih količina karstnih izdanskih voda ispod nivoa mora i nivoa Skadarskog jezera što uslovljava miješanje morske, jezerske i slatke izvorske vode;

• Dezintegracijom odnosno presušivanjem karstnih vodotoka u slivu Jadranskog mora(Cetinjska rijeka,Karučka rijeka,Sinjačka rijeka,Bokeljska rijeka i dr.).

Sve navedeno zahtijeva posebnu brigu u pogledu blagovremene zaštite karstnih izvorišta u cilju trajnog očuvanja kvaliteta izdanskih voda namijenjenih vodosnabdijevanju. To se posebno odnosi na izvorište Bolje Sestre koje je uključeno u Regionalni vodovod Crnogorskog primorja.
Na bazi sprovedenih kompleksnih hidrogeoloških istraživanja u periodu 2005-2007 godine, izvorište Bolje Sestre je ocijenjeno kao najpovoljnije izvorište za regionalno vodosnabdijevanje Crnogorskog primorja, sa nizom prednosti u odnosu na do tada razmatrana izvorišta(Karučke vrulje, podzemne vode Tuškog polja idr.) Da se radi o veoma kvalitetnom izvorištu, potvrđeno je u periodu njegove eksploatacije (od 2010 do danas) kroz kontinuirano praćenje ispravnosti vode u pogledu fizičko-hemijskog i mikrobiološkog sastava.

Ova istraživanja su se sastojala u:

• hidrogeološkom kartiranju terena sa izradom digitalizovanih hidrogeoloških karata, na topografskim osnovama 1:25.000 i 1:2.500,

• izvođenju četiri opita obilježavanja podzemnih voda natrijum fluoresceinom i jednog opita obelježavanja sa NaCl,

• hidrološkim mjerenjima proticaja u sušnom periodu godine (2005., 2006., 2007.),

• geofizičkim ispitivanjima terena, elektromagnetskom metodom i metodom geoelektričnog skeniranja,

• izvodenju 11 istražno-piezometarskih bušotina, i to 8 u zaleđu izvorišta i 3 na prostoru izmedu Grbavaca Morače,

• testiranju bušotina (aerliftom i pumpom odgovarajućeg kapaciteta),

• praćenju rezima oscilacija podzemnih voda,

• izradi kompletnih hemijskih i mikrobioloških analiza u različitim vremenskim periodima (2005-2007. godine),

• popisu mogućih zagađivača izdanskih voda sa izradom odgovarajućih karata hazarda, ranjivosti i rizika u razmjeri 1:40.000.