KAKO DJELUJU PRAVOSLAVNA BRATSTVA U CG: ANB ćuti o mreži crkvenog ektremizma i njihovim hibridnim aktivnostima

Dok crkvene ikone ponovo s vremena na vrijeme prolaze ulicama u litijama, u sjenci krsta djeluju strukture čija misija odavno nadilazi duhovno. Pravoslavna bratstva koja se predstavljaju kao humanitarne i vjerske organizacije sve više se profiliraju kao instrumenti spoljnog uticaja – političkog, bezbjednosnog i ideološkog – prvenstveno iz pravca Moskve i Beograda. Njihovo djelovanje u Crnoj Gori odavno već poprima karakteristike hibridne destabilizacije: od litija do uličnih blokada, od ikonografije do propagande, te sve češće i vidljivije izlaze iz sfere simbolike i ulaze u zonu ozbiljnih bezbjednosnih prijetnji.

 

 

Najnoviji primjer je državljanin Bosne i Hercegovine Danko Savić (54), koji je prije dva dana uhapšen u naselju Ćurilac nadomak Danilovgrada, inače pripadnik Kozačkog pokreta, kod koga je policija pronašla čitav arsenal oružja u ilegalnom posjedu.

Savić je u ilegalnom posjedu imao toliko oružja, municije i eksploziva da je kompletno mogao naoružati jedan omanji odred vojske.

Iako udruženja poput „Kozaka Crne Gore“ i novoformirane „Balkanske kozačke vojske“, čiji je Savić istaknuti član, tvrde da je njihovo djelovanje ceremonijalnog i kulturnog karaktera, praksa to demantuje, pa javnost može da vidi da se radi o militarizovanim strukturama s dubokim političkim i geopolitičkim vezama.

Savić nije usamljen slučaj, već ilustracija šire slike u kojoj se pravoslavna bratstva, moto‑grupe i kozačka udruženja ponašaju kao hibridni subjekti: djelimično religiozni, djelimično nacionalistički, a sve više bezbjednosno – operativno interesantni.

Sakralna infrastruktura sa parapolitičkom agendom

U Crnoj Gori prema javno dostupnim podacima, najaktivnije djeluju tri organizacije pravoslavnih bratstava – Miholjski zbor, Pravoslavno bratstvo Stupovi i Noćni vukovi, sa tijesnim vezama sa Srpskom pravoslavnom crkvom, koji su u posljednjih nekoliko godina postali akteri političkih previranja i bezbjednosnih izazova.

Miholjski zbor, na čijem čelu je bivši padobranac Vojske Srbije i pop srpske crkve Mijajlo Backović, organizovao je više javnih okupljanja s jasnim političkim porukama: od protesta u Budvi 2020, preko okupljanja protiv tadašnje vlade, do javnih poziva na mobilizaciju „za Kosovo“. Njihovo učešće na Paradi pobjede u Moskvi 2023. godine, rame uz rame s ruskim kozačkim udruženjima i delegacijama iz Republike Srpske, jasno je pozicioniralo bratstvo na mapi geopolitičkih lojalnosti.

Udruženje Bratstvo Stupovi, aktivno djeluje u Bijelom Polju i sjeveru Crne Gore i takođe je učestvovalo u protestima i skupovima podrške Rusiji. Njihovi članovi su administrirali digitalne grupe za koordinaciju demonstracija, a predstavnici su takođe bili prisutni u Moskvi 2023. godine.

Noćni vukovi, formalno moto-klub, faktički su militarizovana ekspozitura proruskog uticaja. Njihovo učešće u osiguranju intronizacije mitropolita Joanikija na Cetinju 2021. godine, uz uniformisana lica i vjerske simbole, pokazali su organizacioni kapacitet i političku ambiciju. U martu 2022. godine predvodili su skupove podrške invaziji Rusije na Ukrajinu ispred Skupštine Crne Gore.

Hibridni narativ: Vjera, nacija, Kremlj

Retorika ovih organizacija dosljedno nosi anti-NATO, antizapadne i proruske poruke. Crkvene litije korisćene su kao platforma za političke poruke, dok se istovremeno glorifikovao „srpski svet“, pozivalo na jedinstvo s Rusijom i zagovarala revizionistička istorijska tumačenja. Ono što su započeli famoznim litijama iz 2020. godine nastavili su u drugačijim oblicima djelovanja do dan danas. U njihovoj simbolici dominirali su kozačke zastave, ruski amblemi i ikonografija koja odavno nadilazi vjerski kontekst.

Bratstva danas sve češće funkcionišu kao paralelne društvene strukture – organizuju kontroverzne ”kulturne” događaje, pružaju humanitarnu pomoć samo određenoj grup ljudi koja simpatiše Rusiju i Srbiju i na razne načine usmjeravaju političke stavove dijela građana. Njihovo prisustvo u kriznim momentima, bilo da je riječ o političkoj tranziciji, vjerskim tenzijama ili međunarodnim krizama, nikada nije bilo slučajno.

Operativne veze i finansijska mreža

Iako Agencija za nacionalnu bezbjednost nije odgovorila na pitanja o potencijalnom praćenju aktivnosti ovih bratstava i njihovim aktivnostima, raspoloživi podaci ukazuju na postojanje složene mreže kontakata i logističke podrške iz inostranstva.

Uloga ruskih diplomatskih struktura, uključujući rusku ambasadu i kulturne centre, zabilježena je kroz zajedničke događaje, simboličke manifestacije i javnu podršku sličnim organizacijama. Identifikovana je i prisutnost ruskih oligarha kao što je Konstantin Malofejev, poznat po finansiranju pravoslavno-nacionalističkih pokreta širom Evrope. Uz njega tu je državna ruska agencija Rosotrudničestvo, koja sprovodi stipendijske i kulturne programe, čije benefite često koriste članovi ili simpatizeri bratstava.

U Crnoj Gori je u prethodnom periodu iako je protjerano više ruskih „diplomata“ pod sumnjom za špijunske aktivnosti, njihov uticaj je ostao kroz druge organizacije poput navedenih pravoslvanih bratstava, koje sada pokušavaju da formalizuju saradnju, pokrećući raznorazne programe na ruskom jeziku kao i otvaranje škola.

Bezbjednosni izazov u duhovnoj ambalaži

Djelovanje ovih bratstava više se ne može posmatrati kao isključivo duhovno ili kulturno. Njihovo prisustvo na terenu, kroz organizovane proteste, logističku mrežu i političku retoriku, ima sve elemente strukturisanog djelovanja s potencijalnim posljedicama po ustavni poredak, javni red i međunarodnu poziciju Crne Gore.

Pozivi na „povratak vojske na Kosovo“, blokade saobraćajnica, otvorena podrška Kremlju, prisustvo u Moskvi i veze sa ekstremističkim strukturama iz regiona, ukazuju na potrebu za ozbiljnom institucionalnom reakcijom.

U vremenu kada su meki uticaji postali instrumenti geopolitičkog nadmetanja, bratstva u Crnoj Gori djeluju kao tihi, ali operativni kanali destabilizacije. Ispod tamjana i molitvi krije se drugačija liturgija, ona u službi interesa koji često nisu ni crnogorski, ni vjerski.

Standard