LOVĆEN U OČIMA PAVELA APOLONOVIČA ROVINSKOG (I)

Priredio: Božidar Proročić, književnik i publicista

Iz knjige ,,Crnogorske planine” koju su 2004. godine priredili i objavili istaknuti crnogorski botaničari i naučnici: Vukić Pulević, Vasilije Bušković i Danijel Vincek dajmo fragmente neke od najljepših putopisa i zapisa o Lovćenu. Pavel Rovinski, naučnik, revolucionar i publicist (1831 – 1916). Zavrsio Filozofski fakultet Kazanskog univerziteta. Od 1879. do 1906, sa kraćim prekidima, zivio je u Crnoj Gori. Glavni mu je rad ,,Crna Gora u prošlosti i sadašnjosti.” U ovom svom kapitalnom djelu, za koje je skupljao gradju skoro tri decenije, Rovinski je dao svestranu i detaljnu sliku Crne Gore (geografski uslovi, arheologija, etnografija, istorija, kultura, savremeno stanje) Naročito je bogat i dobro obrađen etnografski dio knjige.

Najvažnji i najkarakterističnji predio u ovoj polovini predstavlja Lovćen. To je relativno zaravnjen plato među uzvišenjima: Babljak, Jezerski vrh i Treštenik. Tu i tamo u podnožju Treštenika izbijaju ključevi izvaredne vode. Sakupljene u mali kameni, rezervoar, potpuno skrivene sa svih strana, sve ove vode teku jednim potočićem kroz kameni žlijeb i prelivaju se u niz korita napravljenih od bukovih balvana, koja su postavljena jedno ispod drugog, tako da se voda preliva iz jednog u drugo do najnižeg, odakle se zatim razliva po zemlji. To su Ivanova korita, za koja se kaže da ih je svojevremeno izgradio Ivanbeg Crnojević. Dio te vode ponire u zemlju a dio se razliva po niskoj, sa svih strana uzvišenjima okruženoj površini koja se naziva Blatišta. Na jednom kraju Blatišta nalazi se ponor u koji se sliva sva ta voda i tako iščezava. Paralelno sa koritima i teče takozvani, Veoljeni potok, koji stvaraju vode što se slivaju sa obližnjih brda, ali on u toku ljeta presušuje. Zravan na Ivanovim koritima je divno polje, čijoj plodnosti pomaže posebno Voljeni potok, a i to što čobani tu redovno sakupljaju stoku da planduje (kada se oko podne odmara). Zato ovdje lijepo uspijevaju žita osim kukuruza, za koji je isuviše hladno.

Južno odavde, na nešto višoj terasi, još je jedna zaravan na kojoj se nalazi crkva Preobraženja gospodnjeg sa još nekim građevinama uz nju. Tu je kažu, nekada bijo manastir čiju izgradnju pripisuju Ivanbegu. Uokolo su katuni a dio zemlje se obrađuje. Odatle prema moru nalazi se cio niz rasedlina sa uzvišenjima na jednoj strani sa Treštenikom, Zvjerincem, Đurđevom glavicom, a na drugoj- s Ptičjom glavom, Ilinom glavom, (obje u podnožju Babljaka) i Strašnom glavicom. Sa jednog uzvišenja zvanog Vjetreni mlin, pod sobom lijepo vidite Krtole, čija je ravnica sva išarana kanalima, kojima se u cilju natapanja polja razvodi voda rječice Koložunj, što se uliva u more kod Prevlake. Kroz niski greben koji okružuje uvalu vidi se otvoreno more. Naspram Jezerskog vrha na jugu se nalazi Štirovnik a među njima je neširoka dolina Međuvršje na kojoj se nalaze izvori ali ljeti presušuju. Tom dolinom ide put u Njeguše.

Na suprotnoj strani kroz nevisoko prevoj ide udolina među brdima, kojom s eobično ide na Cetinje, preko sela Bjeloši a prema sjeveru je strma padina kojom ide put prema Bajicama, gornjem dijelu Cetinjskog polja. Sav taj teren je pokriven bukovom šumom ali ne u potpunosti već odvojenim šumarcima. Međutim, brda sa sjeverne strane pokrivena su gusom šumom u potpunosti. Ali, Jezerski vrh i Štirovnik su goli. Jezerski vrh se naglo uzdiže nad grebenom i to vrlo strmo, skoro okomito, zbog čega se njegove strane jednostavno ne mogu pokrivati nikakvim rastinjem. On je pristupačan samo s jedne strane đe je u poslednje vrijeme napravljena lijepa staza sa serpentinama. Do ispod tog vrha, koji se naziva Kapa, jer zaista liči na kapu, moguće je dojahati na konju s tim da je do vrha potrebno svega petnaestak minuta ići pješke. Na vrhu se nalazi zaravan duga  20 sežanja a širokka osam i na njoj je kapelica u kojoj počivaju kosti vladike Petra II (Rada). Sjeveroistočna strana okrenuta k Cetinju, spušta se vertikalnom stijenom nekih stotinak metara u dubinu i tamo se nalazi ljevkasto udubljenje u kojem se nalaze izvori koji ne presušuju što povremeno pune vodom to udubljenje i prave jezerce 20-25 metara prečnika. U sušnom periodu ono liči na zelenu baru. (nastaviće se)