CRNOGORCI U OSLOBAĐANJU HERCEG NOVOG OD OSMANLIJA 1687.

CRNOGORCI U OSLOBAĐANJU HERCEG NOVOG OD OSMANLIJA 1687.

Cilj ovog obraćanja jeste da Patriotski pokret otpora „Lovćenske straže 1990“ ukaže na anticrnogorsku institucionalnu opstrukciju vlastite istorije. Prezentovaćemo naše viđenje razloga zašto je jedan dio veličanstvenih pobjeda ostvarenih u bitkama koje su vodili naši preci – bastaduri stavljen u „zapećak“ od strane crnogorskih obrazovnih i kulturnih institucija. Za nas crnogorske patriote nezavisno od vjere i uvjerenja posebno je emotivno problematičan period otkad je Skupština Republike Crne Gore 3. juna 2006. godine donijela Odluku o proglašenju nezavisnosti Republike Crne Gore i 10. novembra 2006. godine, kad je izabrana nova Vlada u nezavisnoj u međunarodno priznatoj državi Crnoj Gori.

Primjeri:

– Veličanstvene pobjede Stefanice Crnojevića nad Srbima u tri bitke koje su se odigrale od 1452. do 1453. godine

– Oslobođenje Herceg Novog od Osmanlija 30. septembra 1687. godine

– Boj na Malom Orljevu, marta 1688.

CRNOGORCI U OSLOBAĐANJU HERCEG NOVOG OD OSMANLIJA 1687.

Poseban akcenat u ovom obraćanju Patriotski pokret otpora „Lovćenske straže 1990“ stavlja na činjenicu da su 30. septembra 1687  naši preci, crnogorski bastaduri, učestvovali u konačnom oslobađanju Herceg Hovog od Osmanlija. Da su prije glavne bitke 15. septembra 1687. u velikoj Kotobiljskoj bitki ključnoj u konačnom oslobađanju Herceg Novog 30. septembra 1687. „do nogu“ potukli vojsku Skadarskog Husein Topal paše koji je iz Hercegovine hitao u pomoć braniocima Hercg Novog, nepoznata je javnosti Crne Gore i niko je do 15. septembra 2017. godine nije obilježavao. Ovu bitku osmišljeno naročito kriju hercegnovski Srbi, iz jednostavnog razloga – u svim dokumentima iz toga vremena Crnogorci se navode kao jedni oslobodioci Herceg Novog. Naravno, nema nikakvog pomena Srba u oslobađanju Herceg Novog, jer je srpska narodnost u Boki izfabrikovana u 19. vijeku, kao uostalom i u staroj Crnoj Gori.

Nastanak Herceg Novog

Stefan Tvrtko I Kotromanić (23. avgust 1338 – 10. mart 1391), posljednji bosanski ban od 1353. do 1377, a zatim prvi bosanski kralj od 26. oktobra 1377. do 1391. godine. izgradio je tvrđavu Sveti Stefan ili San Stefano (ital.). Nakon smrti kralja, tvrđava je prvo pripala Velikom vojvodi Bosne Sandalju Hraniću Kosači (1370 – 15. mart 1435). Na čelu roda Kosače je od 1393. Svoja prava na Skradin (Scardona) prodao je Mlečanima 1410. godine da bi svoju polovinu posjeda u Konavlima prodao Dubrovčanima 1419. godine, a 1423. godine se odrekao svih prava na Kotor, u korist Mlečana. Stefan Vukčić Kosača (1435) naslijedio je od svojega strica Sandalja Hranića Kosače njegove zemlje i od 1448. nakon potvrde za svoje posjede, od strane kralja Bosne Stefana Tomaša Kotromanića (1443 – 461) dobija titulu HERCEGA (po svom značenju bliska tituli vojvode), i postaje herceg humski i primorski. Što se tiče vjerskog pitanja Kosače pa i herceg Stefan prema istorijskim izvorma bili sljedbenici Crkve bosansko-humskih hrišćana. Međutim, bili su za ono vrijeme natprosječno tolerantni u vjerskim stvarima pa su ne samo u njihovim zemljama nego čak i u porodici jedni uz druge slobodno živjeli krstjani, katolici i pravoslavci. Crkva bosansko-humskih krstjana, bila je crkvena zajednica bosanskih hrišćana u srednjem vijeku. Prestala je da postoji nakon sloma srednjovjekovne bosanske države i osmanlijskog osvajanja Bosne 1463. godine. Naselje Sveti Stefan dobilo je status grada i njegovo moderno ime Herceg Novi prvi put se pominje 1382. godine (Vukčićeva titula „Herceg“ pojavila se u imenu grada).

Bitka za oslobođenje Herceg Novog 1687 od Otomanskog Carstva je dio Morejskog rata.

Morejski rat (italijanski: La guerra di Morea) poznat je i kao Sedmi tursko-mletački rat. Ovaj sukob odvijao se između 1684. i 1699 godine, kao dio jednog većeg ratnog sukoba poznatog kao Veliki turski rat. Rat se vodio između Republike Venecije i Otomanskog Carstva. Ratne operacije vodile su se od Dalmacije do Egejskog mora, ali glavne bitke vodile su se na Peloponezu, poluostrvu u južnoj Grčkoj. Kad je 1683. godine buknuo Veliki (bečki i/ili tutski) rat imeđu Habsburške Monarhije i Otomanskog carstva, velika otomanska vojska uputila se u pohod na Beč. Kao odgovor na tu prijetnju 1684. je osnovana druga Sveta liga koju su sačinjavali Habsburška Monarhija, Mletačka Republika, Poljska i Rusija. Nakon velikog poraza što ga je doživjela otomanska vojska u Bici kod Beča 1683, Mlečani su htjeli iskoristiti ukazanu im priliku da napadnu s juga oslabljeno i dezorganizovano Otomansko carstvo. Zato je 25. aprila 1648. Republika Venecija objavila rat Otomanskome carstvu. Nakon što je Republika Venecija 25. aprila 1648. objavila rat Otomanskom carstvu odigrala se 30. septembra 1687. godine bitka za oslobođenje Herceg Novog od Otomanskog carstva. Turci su Herceg Novi osvojili 1482. godine i njime vladali do 1687 (s kratkim prekidom 1538–1539. godine kad je bio u rukama Španaca). U tom periodu za samo jednu godinu Španci su izgradili tvrđavu Španjola. Herceg Novi u turskim rukama bio je kost u grlu Mlečanima, i kost u grlu svim slobodarskim namjerama hrišćanskog stanovništva u zaleđu. Značaj osvajanja Herceg Novog razumio je tada i crnogorski vladika Ruvim III Boljević.

Akademik ptof. dr Radoslav Rotković napominje: „Za vrijeme Morejskog rata stvorena je saradnja Crne Gore i Venecije, na kojoj su insistirali i vladika Ruvim III Boljević i njegov nasljednik vladika Visarion Borilović Bajica. Vladika Ruvim III Boljević iz Crmnice dolazio je u Kotor 1684. godine i kazao da se Crna Gora ne može dići protiv Turaka, ako se ne oslobodi Novi, kao ulaz u Boku, a sa njime i Risan, kako bi cijeli zaliv bio u jednim rukama. Tu istu ideju iznio je i jedan kaluđer iz Nikšića.“ (Radoslav Rotković, Izgon Turaka iz Novoga 1687, dnevni list „Republika“, 26. januar 2006)

Kotobiljska bitka

Uvertita tj. uvod u oslobađanje Herceg Novog 30. septembra 1687. godine od vlasti Osmanskog carstva započet je napadom mletačke flote 3. septembra 1687. i Kotobiljskom bitkom 15. septembra 1687. u selu Kameno, pod Tajnim brdom iznad Herceg Novog.

Mletačka flota uplovila je u zaliv 2. septembra, a napad je počeo śutradan. Utvrđeni grad Herceg Novi bio je vrlo dobro branjen. Branilo ga je 2000 ljudi, što Turaka, što hrišćana. Nakon napada Mletačke flote 3.septembra, Crnogorci su u selu Kameno, 15. septembra 1687. presreli i „do nogu“ potukli vojsku Skadarskog Husein Topal paše koji je iz Hercegovine hitao u pomoć braniocima H. Novog. Uloga Crnogoraca u oslobađanju Herceg Novog bila je ogromna, jer su samo ovom jednom akcijom poznatom kao Kotobiljska bitka u potpunosti spriječili da se pritekne u pomoć braniocima H. Novog. Kotobiljska bitka bila je uvod za konačno oslobađanje Herceg Novog 30. septembra 1687. godine od vlasti Osmanskog carstva. Tu je bitku u Gorskom vijencu opjevao Petar II Petrović Njegoš stihovima: „Topal-paša su dvadest hiljadah / da pomože Novome hitaše; / sretoše ga mladi Crnogorci / na Kameno, polje pouzano. / Turskoj kapi tu ime poginu, / sva utonu u jednu grobnicu; / mož i danas viđet kosturnicu.“

Izvod iz viđenja Prote Sava Nakićenovića (1882–1926) o ovim dešavanjima vezanim za Kotobiljsku bitku. Prota Savo Nakićenović rođen je 25. januara 1882. godine u Kutima kod Herceg Novog, od oca Jovana i majke Ljubice. Osnovnu školu završio je u rodnom mestu, a klasičnu gimnaziju u Kotoru. Diplomirao je teološke nauke 1904. godine u Zadarskoj bogosloviji. Bio je pravoslavni sveštenik, geograf, istoričar i etnolog.

„Putem iz Hercegnovoga, preko Trebesina, dolazi se na ukršće granica sela Poda, Trebesina i Kamenog. Tu počinje selo Kameno, i prolazi se ’uz Kotobilj’, kroz uske klance zvane ‘vrhovi‘ i ‘Tajne grede‘. Tad je pravo selo koje se tu nalazi u visoravni, koja se zove ‘polje kamensko‘. Kuće su na dnu polja, po srijedi, i pri vrhu, a tako isto i crkve. Selo je u visini nad morem 523–817 m. ‘Tajni vrh‘, il ‘Tajne grede‘, to je klanac na ulasku u Kameno, gdje se Crnogorci 1687. skriše i Topal pašu potukoše iz potaje. Otuda i ime ‘Tajne grede‘. ‘Kotobilj‘ zove se mjesto niže ‘Tajnog vrha‘, gdje Turci bijahu kad na njih Crnogorci navališe, što je Turke potaklo, te se u čudu pitali ‘ko to bi‘. Taj događaj opjevan je i u Gorskom vijencu. Ima tursko groblje u Kotobilju gdje poginuli Turci 1687. biše sahranjeni.

Taj događaj opjevan je i u Gorskom vijencu. Ima tursko groblje u Kotobilju gdje poginuli Turci 1687. biše sahranjeni.“ (strane 277 i 279) Nakićenović dalje kaže da je selo do 1687. bilo turska baština i pusto, jer u njemu nije bilo vode, iako tamo postoji zemlja, polje. Od 1687. selo je, kako piše Nakićenović, naseljeno Crnogorcima i Hercegovcima (njima nije smetalo što selo nema vode).

Patriotski pokret otpora „Lovćenske straže 1990“ apstrofira sljedeće činjenice: selo Kameno (prvi put se pominje u kotorskim dokumentima 1335. godine) ima tri crkve: Sv. Nikole iz 1701. godine, koju su podigli mještani, Sv. Stefana, iz 1702. a obnovljenu 1787, i Sv. Jovan Krstitelja, obnovljenu 1805. godine na starijim temeljima od strane crnogorskih i hercegovačkih doseljenika. Navedeni podaci su iz knjige Vasilija Muja Spasojevića: „Božji hramovi na tlu Crne Gore“. Nikad arhiepiskop cetinjski, mitropolit crnogorsko-primorski, zetskobrdski i skenderijski i egzarh sveštenog trona pećkog Amfilohije Radović i Crkva Srbije nijesu održali pomen i parastos poginulim u Kotobiljskoj bitki. To je lako razumljivo, jer svetosavski kleronacionalisti ne mogu sebi dozvoliti da se skreće pažnja na to kako su Crnogorci dobili tu bitku za Herceg Novi, i kako su naselili to selo. Međutim, te činjenice stoje u sačuvanim izvorima u kojima je opisan taj događaj.

Za Patriotski pokret otpora „Lovćenske straže 1990“ veoma je problematičan i stav sveštenstva Župe Sv. Jeronima u Herceg Novom iznijet u mediju Boka News 30. 9. 2020. godine po pitanju učesnika u oslobađanju Herceg Novog 30. septembra 1687. godine od Turaka. Oni navode: „Veliku vojsku, pored Mlečana i Peraštana, sačinjavali su i pripadnici reda Malteških vitezova koje je poslao vojvoda od Toscane i odred Papinske vojske. Nakon više sedmica opsade i borbe, grad je oslobođen 30. septembra kad se zbio i posljednji juriš. Istog dana je slavljena pobjeda, a svečani Te Deum (Tebe Boga hvalimo) predvodio je nadbiskup barski Andrija Zmajević.“

Uz svo dužno poštovanje prema kliricima i laicima Župe Sv. Jeronima u Herceg Novom smatramo u najmanju ruku neodgovornim i neptistojnim negirati, namjerno ili slučajno, učšće Crnogoraca u oslobađanju Herceg Novog od Turaka 30. septembra 1687. godine. Nadam se da je sveštenstvo Župe Sv. Jeronima u Herceg Novom svjesno činjenice da na taj način negiraju a ujedno i omalovažaju žrtve naših predaka.

Shodno navedenom Patriotski pokret otpora „Lovćenske straže 1990“ ima namjeru :

– da pokrenu inicijativu prema Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi da od 2024. započne s održavanjem pomena i parastosa našim precima crnogorskim bastadurima koji su život dali septembra mjeseca 1687. za oslobođenje Herceg Novog od Osmanlija.

– da organizuje redovna okupljanja crnogorskih patriota svake godine i na licu mjesta od septembra 2024. iskazivati počast našim precima crnogorskim bastadurima.

Ključna bitka za Oslobođenje Herceg Novog od Osmanlija odigrala se 30. septembra 1687. godine Plan za napad na Herceg Novi  osmislio je mletački patricij,političat i vojni zapovjednik Girolamo Cornaro (crn.Džeronim Korner,lat. Hieronymus Cornelius)rođen 25.6.1632 u Mlecima,umro 1.10.1690. u Valoni,Albanija.Dva puta je obavljao dužnost generalnog providura Dalmacije ,prvi put 1679-1682. drugi put 1686 – 1689.,poslije je bio i generalni zapovjednik mletačke vojske na grčkom frontu tokom Morejsog rata. Morejski rat (talijanski: La guerra di Morea) poznat je i kao Sedmi tursko-mletački rat. Ovaj sukob odvijao se između 1684–1699 godine, kao dio jednog većeg ratnog sukoba poznatog kao Veliki turski rat.

On je početkom septembra 1687.okupio šarenoliku hrišćansku vojsku, preko 10.000 boraca, među kojima je, osim navedenih Crnogoraca Paštrovića, Peraštana, Albanaca, bilo i pripadnika reda malteških vitezova, mletačkih plaćenika iz tvrđava širom Dalmacije, Firentinaca, papskih plaćenika, 1.000 Vlaha (Morlaka) iz Dalmacije itd.

Dana 30. septembra 1687. godine hrišćanska koalicija koju su okupili Mlečani, poslije velike bitke oslobodila je od Osmanlija Herceg Novi i tako su Turci poslije 200 godina izbačeni iz Boke Kotorske. Mletački vojskovođa Đirolamo Korner podigao je u Herceg Novog crkvu Sv. Jeronima u spomen na oslobođenje Herceg Novog od Turaka 30. septembra 1687. godine. Na taj način je Dan Sv. Jeronima 30. septembar odabran za ime zaštitnika crkve.Crka je podignuta na temeljima turske džamije nakon oslobođenja.

Sveti Jeronim (Sophronius Eusebius Hieronymus Stridonensis)

Sveti Jeronim Stridonski (grč. Εὐσέβιος Σωφρόνιος Ἱερόνυμος, lat. Eusebius Sophronius Hieronymus; 374 – 420  poznat je kao    prevodilac Biblije sa starogrčkog i herbejskog na latinski jezik.  Taj prevod, popularno nazvan Vulgata,bio je , bio je zvanični biblijski tekst rimokatoličke crkve do 1979. godine kada je objavljena  Neovulgare.