POGLEDI I RAZMIŠLJANJA ADVOKATA NIKOLE BELADE (I) O UTICAJU SPC NA DEŠAVANJA  U CRNOJ GORI

Božidar Proročić, književnik i publicista

Nedavno je na Cetinju izašla iz štampe knjiga “Mrak – jevanđeljski nacionalizam” autora Nikole D. Belade istaknutog crnogorskog pravnika, suvereniste i borca za svetu i apostolsku Crnogorsku pravoslavnu Crkvu. U tri nastavka predstavljam kritički osvrt na knjigu zajedno sa fragmentima značajnim kako za pravnu tako i istorijsku nauku i misao. “Mrak – jevanđeljski nacionalizam” predstavlja jednu od najznačajnih publikacija koje su se pojavile u zadnjoj deceniji u Crnoj Gori. Belada u svojoj knizi demistifikuje mračnu ulogu Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, i njenu sistematski osmišljen plan ka uništenju CPC i nacionalnog bića Crnogoraca.

Postoje oni ljudi koji svoj život posvete najvećim idealima, vrijednostima i dometima ljudskog društa, a to su pravo i pravda. Jedan od takvih neumornih i najznačajnjih crnogorskih pravnika i suverenista je i Nikola Belada sa Cetinja. Duže od tri decenije njegove termopilske borbe za pravo i pravdu, za svetu i apostolsku CPC predstavlja jedno od najvećih intelektualnih pregnuća u borbi za crkvu, ali i za jedinu nam državu Crnu Goru. Život Nikole Belade, i njegova nadasve beskompromisna borba za pravo i pravdu protiv velikosrpskog nacionalizma, podsjeća na život Žorža Dantona, (1759-1794) franucuskog političara, revolucionara i ministra pravde koji u jednom svom pismu kaže: ,,Ako još ima pravde, tada se nemam čega bojati. Ako je nema, znači da se boje oni koji hoće moju glavu. Ja, dakle, nemam zbog čega bježati.”

Nikola Belada nije samo pravnik, advokat i moralista, on je moralista u najboljem krležijanskom smislu – osjetljiv, beskompromisan, uporan, nesklon bilo kakvom kompromisu kada su pitanja elementarnog (crnogorskog) morala (država, identitet, CPC) i poštenja u igri, do kraja odbijajući izbor između dva zla, jer su oba zla zlo (srpski nacionalizam SPC i šovinizam)  – stoički filozof, dakle, logičar i polemičar pred čijom se snagom intelektualne i pravne riječi argumenata ruše svi tabui i dogme. Nikola Belada  je svoju vjeru u princip ljudskosti branio i brani duboko vjerujući da su zakon i pravda jedini način u dokazivanju istine. Sa nepokolebljivom energijom i jakom strašću Nikola Belada, u svim svojim javnim nastupima, ističe da su ljudska prava vjernika i poštovalaca CPC važnija i značajnija od falsifikatorskih dokumenata i argumenata kojima manipuliše SPC u Crnoj Gori. Isto tako, ovaj istaknuti suverenista pokazuje da srpski nacionalisti kriju svoju bezobzirnost prema ljudskom životu iza velikih političkih fraza bez smisla, a u tim frazama se kriju često njihove gnusne i pomračene ideje ,,Srpskog sveta.” Kao izuzetan pravnik, on je prihvatio sve prilike da brani ugrožena ljudska prava nas Crnogoraca na sudu, ali i van njega, javno ili privatno. Nikada nije odustao, pa tako i dan danas, s istom snagom javne riječi i harizmom.

Godine 1993. 31. oktobra je obnovljena sveta i apostolska Crnogorska pravoslavna crkva. Od tada pa do danas ne prestaju mnogobrojne pravne, identitetske i lične borbe Nikole Belade da pred domaćom, ali prije svega i međunarodnom javnošću ukaže da se više od 650 crkvenih objekata nalazi pod okupacijom SPC u Crnoj Gori. U mnogobrojnim pravnim, polemičkim, stručnim,  naučnim tekstovima Nikola Belada dokazuje kontinuitet postojanja CPC i diskontinuitet nasilno nametnute vjersko-političko-crkvene dogme SPC koja je u Crnoj Gori okupatrorski element koji postoji isključivo sa jednim ciljem – posrbljavanja Crnogoraca, ali i uništenja najvećih identiteteskih postulata na kojima je izgrađena država Crna Gora. Nije bilo ozbiljnije kritičke i javne rasprave, okruglog stola i simpozijuma u Crnoj Gori da Nikola Belada kao pravnik nije učestvovao. On i dan danas, s karakterističnom žestinom, iznosi svoja jaka uvjerenja, koja će jednom biti osnova nekoj budućoj mladoj generaciji pravnika u Crnoj Gori da se, na osnovu Beladinih radova, demaskira i dokaže nacionalistički populizam (SPC) pravnim argumentima. Njegova lična hrabrost je egzemplarna, on ne pripada pravnicima spremnim na ustupke. On na najsvjetliji, ali i najsvetiji način brani pravnu nauku. Nikola Belada je, radeći u tadašnjem Zavodu za zaštitut spomenika kulture, bio sam ,,grešan” jer je kao pravnik morao sam efikasnije reagovati, pa na primjer kod svakog zahtjeva tražiti od podnosioca da dokaže svoju aktivnu legitimaciju ili zainteresovanost u postupku. U jednom trenutku svoje nemoći sam Belada poslao je  dnevnom listu ,,Vijesti” primjerke s 24 različita pečata kojima se SPC obraća Zavodu za ostvarivanje svojih prava. Na ovaj način Belada je ukazao na svu brutalnu politiku SPC u Crnoj Gori i na samo jedan dio njihove manipilatorske uloge, ali i lažne pravne argumentacije koju je Belada vrlo vješto demistifikovao.

Advokat  Nikola Belada  je, kao koordinator Komisije Mitropolitskog savjeta CPC i vođa delegacije za javnu raspravu o Nacrtu zakona o vjeroispovjesti Crne Gore (prim. aut. Govori se o periodu sa početka avgusta 2015, godine  koje je organizovalo Ministarstvo za ljudska i manjinska prava Crne Gore.), u svom prilogu s naslovom Državno crkveno pravo, Evropski standardi i pravno utemljenje Nacrta zakona o slobodi vjeroispovjesti Crne Gore, dokazao da su okrugli stolovi u Bijelom Polju, Kotoru i Podgorici bili osmišljeni radi očuvanja starog monopola (SPC), monopola neravnopravnosti i bezvlašća na štetu CPC. Belada se zalagao i apelovao da se na valjanim pravnim osnovama utvdi sva imovina  države i građana Crne Gore do 1918. godine, i da se sve vjerske zajednice uvedu u poreski sistem Crne Gore. Nikola Belada daje značajne pravne predloge članovima Venecijanske komisije. Između ostalog sam autor skreće pažnju i navodi primjer da postoje tri sistema odnosa države i crkve u Evropi: prvi sistem – državna crkva (Engleska), drugi – odvojenost države i crkve (Francuska) i sistem kooperativne odvojenosti (Njemačka). Pravnik Belada vrlo mudro i organizovano navodi da bilo koji od navedenih sistema ne podrazumijeva neprijateljstvo, već saradnju na mnogim pitanjima od zajedničkog intresa. Takođe, Belada značajno i mudro ukazuje na primjer Švedske gdje je sistem odvojenosti države od crkve. Švedska crkva najveće prihode ostvaruje od crkvenog poreza koje država naplaćuje preko svog poreskog sistema od vjernika. Ono što je itekako važno značajno i dragocjeno jeste da advokat Belada kao koordinator Komisije Mitropolitskog savjeta CPC i vođa delegacije za javnu raspravu o Nacrtu zakona o vjeroispovjesti Crne Gore, načelno prihvata Nacrt zakona a u pojedinostima ima značajne primjedbe i predloge:

1. Da se preispita i sam naziv ovog Zakona, jer isti nije baš najprimjereniji i odgovarajući za postojeće vjere i bogomolje;

2. Da se preispita, razgraniči i nađe opšti pojam za vjerske institucije i organizacije-bogomolje;
3. Da se precizira značenje sintagme vjerska zajednica i odnos termina i pojma crkva i vjerska zajednica;
4. Da precizira i već registrovane vjerske zajednice, naročito SPC koja nije registrovana i u javnosti figurira sa više naziva;
5. Da provjeri da li postoji kolizija pojedinih odredbi u ovom Zakonu, kao i njegovih s odredbama odnosnih posebnih zakona pravnog sistema Crne Gore;
6. Da precizno definiše član 52. čime se sprečavaju tumačenja za i protiv uz upotrebu sa posebnim zakonima iz pravnog sistema Crne Gore.

Pored gore navedenog  Belada skreće posebno pažnju na sljedeće činjenice i dokaze i to: Dokazao je da SPC nije tradicionalna crkva u Crnoj Gori, da nema pravni subjektivitet i kontinuitet od 1219. u Crnoj Gori, ali uzalud i nažalost, Vlada Crne Gore im je svojim aktima iz juna 2021. godine priznala subjektivitet i kontinuitet od 1220. godine (prim. aut. Zbog ovih pravno pogrešno donešenih odluka Vlade Crne Gore, danas građani trpe duboke identitetske i crkveno-religijske podjele neshvatljive savremenoj Evropi). Uporno, konstantno već više od dvije decenije dokazuje da je SPC sa stanovišta pravnog poretka Crne Gore nepostojeća strana sila i vodeći ekonomski i politički, a skoro i vojni , fakor u Crnoj Gori ( sam Velimir Džomić kaže da SPC, osim sveštenstva, crkvenih odbora, pravosalvne omladine i drugih oblika organizovanja, ima preko 3000 članova). Možemo slobodno reći da je Nikola Belada svjedok trajanja crnogorske pravne misli i istine i da istrajava. Ono što je posebno karakteristično i što ga izdvaja od mnogobronjih intelektualca, pravnika, indipendista, advokata je njegova iskrena posvećenost u borbi za CPC i Crnu Goru iza koje se nikada nije krio lični ili materijalni intres kojim su se mnogi vodili ili podlegli. Nikola Belada gradi svoja lična uvjerenja da zakon i pravni poredak nijesu i ne smiju biti korišćeni u borbi protiv CPC (jer za to nema pravnog osnova). SPC u Crnoj Gori je u prošlim decenijama predstavljana (od velikosrpskih krugova i instrumeneta moći) kao žrtva državne represije, sumanutih komunističkih političkih projekata. Međutim, istina je sasvim drugačija, Belada razbija ovu famu i dokazuje ulogu SPC u nasilnom prisvajanju vjerskih objekata, ali i jačanju velikodržavnih pretenzija Srbije prema Crnoj Gori. Nikola Belada pripada onim neumornim borcima koji smatraju svojom svetom obavezom da imaju neotuđivo pravo, ali i moralnu obavezu, da učine sve što mogu da zaštite pravne intrese CPC, a samim tim i Crne Gore.  U politički teškim i zlim vremenima (koja su od avgusta 2020. godine) i vremenima institucionalizovanog zla, ovakav angažman ovako istaknutom pravniku i indipendisti svakako donosi mnogo više neprijatelja nego prijatelja. Zato je njegov glas, glas nade i spasa za sve one koji ćute u ovim vremenima kada ćutati ne smijemo.

(Nastaviće se)