Istaknute ličnosti Azerbejdžana

Piše: Božidar Proročić, književnik i publicista

Kada sam kao član savjeta JU Narodna biblioteka i čitaonica ,”Njegoš” predložio da predstavimo kulturu i književnost Azerbejdžana, punu podršku mojoj ideji dali su predsjednica savjeta JU Narodna biblioteka i čitaonica ,,Njegoš” Olivera-Mace Martinović i direktorica biblioteke Irena Nenadović. Današnji Azerbejdžan je mozaik raznolikih kulturnih svjetova, prostora i vrijednosti. Značajna su kulturna dostignuća iz različitih istorijskih epoha, poput graditeljske baštine, carskih palata i vrtova, industrijskih objekata, folklora, jezika, književnosti, muzike, filma i drugih umjetnosti. Azerbejdžan je zemlja svete vatre, slobode, pjesnika, drevnih hramova mistika i filozofa. Spomenici istorije sačuvani na teritoriji savremenog Azerbejdžana pamte najsjajnije trenutke istorije čovječanstva. Neprocjenjivo kulturno nasleđe Azerbejdžana čuva se u 150 muzeja i galerija u republici. Među njima su Muzej istorije Azerbejdžana, Državni muzej, Palata Širvanšah, Muzej umjetnosti, Muzej tepiha i dekorativne primijenjene umjetnosti, Muzej azerbejdžanske književnosti. Postoji 4.650 javnih biblioteka, nekoliko stotina domova kulture, 25 državnih pozorišta, Filharmonija, Muzička akademija, Akademija umjetnosti i mnoge druge obrazovne ustanove i ustanove kulture.

Hejdar Alijev

U ambasadi Azerbejdžana u Podgorici nas predstavnike JU Narodnabiblioteka i čitaonica ,,Njegoš”, u toplom i srdačnom razgovoru, primio je konzul, gospodin Orkhan Aliyev. Nakon što sam izložio moju ideju za kulturnu saradnju, koja je svesrdno prihvaćena, otišli smo kod Seyrana Mirzazadea, direktora Kulturno-ekonomskog centra Azerbejdžana u Podgorici đe smo nastavili naš razgovor. U lijepom susretu i dvočasovnom razgovoru na tom prvom sastanku dogovorili smo se da nizom tekstova o istaknutim ličnostima Azerbejdžana predstavimo istakute književnike, pjesnike, filozofe, slikare, istoričare i naučnike. Pošto je njihov broj bio impozantan, odlučili smo se za 32 najpoznatije ličnosti u širokoj plejadi slavnih. Naš serijal išao je svake sedmice na portalu ,,Avlija” ali i u brojnim drugim štampanim i elektronskim medijima. Na tom sastanku je dogovoreno da se sav prikupljeni (prevedeni) materijal prezentuje u knjizi. Samim mojim istraživanjima i prevođenjem bio sam fasciniran koliko je Azerbejdžan dao svjetskoj kulturnoj baštini. Knjiga ,,Istaknute ličnosti Azerbejdžana” je brižljivo pripremana dvije godine.  Knjigu smo započeli sa pripovjedačem Dede Korkutom (azerbejdžanski: Dədə Qorqud). To je ujedno i najstariji pisani spomenik azerbejdžanske narodne književnosti (XI-XII vijeka). Nakon toga hronološkim redom predstavljamo ličnosti, dok je za sami kraj knjige ostavljeno svjedočanstvo o antifašističkoj borbi i tradiciji Azerbejdžana tokom Drugog svjetskog rata. Azerbejdžanski narod poslao je na front više od 700.000 svojih sinova i kćeri. Skoro polovina je poginula u bitkama. Treba podsjetiti da je 223. divizija sovjetske armije imala posebne zasluge  u oslobođenju bivše Jugoslavije i neposredno grada Beograda, dobila zvanje Crvenoarmejska 223. beogradska divizija. Više od hiljadu azerbejdžanskih vojnika borilo se i poginulo za oslobođenje Beograda i cijele Jugoslavije. Dodatni povod za izlazak ove knjige je da je godina 2021. proglašena za godinu Nizami Gandžavi ( 1141-1209 ) odnosno 880 godina od rođena velikog mislioca i pjesnika čiji je život, ali i kulturno nadsleđe otvorilo novu epohu umjetničke misli čovječanstva.

Azerbejdžan i Crna Gora su svoje diplomatske odnose uspostavili 24. aprila 2008. godine. Od tada do danas dva prijateljska naroda razvijaju saradnju na brojnim poljima. Mi smo se trudili da kroz segment kulture povežemo naša dva naroda pa su neki od istaknutih predstavnika kulturne elite Azerbejdžana predstavljeni u brojnim crnogorskim medijima ali i na značajnim manifestacijama kao što su ,,Ratkovićeve večeri poezije” zahvaljujući direktoru te ionstitucije gospodinu Kemalu Musiću. Našim zajedničkim radom crnogorskoj publici su predstavljena neka od najznačajnih imena savremene istorije Azerbejdžana. Kniga ,,Istaknute ličnosti Azerbejdžana” opisuje živote poznatih istorijskih ličnosti koje su promijenile svijet u raznim oblastima života i doprinijele brojnim kako književnim tako i naučnim dostignućima učinivši svijet boljim. Knjiga sadrži biografije ličnosti, podatke o njihovim djelima, okolnostima u kojima su nastala i praktičnoj primjeni kao i različite zanimljive činjenice. Takođe, knjiga nam pokazuje kako se Azerbejdžan razvijao kroz istoriju. Prenijećemo vam priču o hrabrom intelektualcu i piscu Mammad Amin Rasulzade-u čije će riječi biti zvijezda vodilja u borbi za slobodu Azerbejdžana: ,,Zastava koja je podignuta nikada neće pasti”; kao i o prvom modernom ocu nacije, vizionaru, borcu i presjedniku Hejdar Alijevu čija je borba dovela do ponovnog uspostavljanja nezavisnosti 18. oktobra 1991. godine. Tu su i značajna otkrića za kosmičku nauku Kerim Kerimova kao i otkrića Lotfi Zadea u matematici i logici koja su promijenila i pomjerila granice naučnih disciplina. Naveli smo samo dio onog što je nasljeđe savremenog Azerbejdžana i doprinos istaknutih ličnosti u svim sferama društva. Crna Gora i Azerbejdžan su kroz svoju dugu istoriju imale veoma sličnu i burnu istoriju u borbi za nezavisnost. Obje države slave u maju mjesecu svoj dan nezavisnosti Crna Gora 21. maj a Azerbejdžan 28. maj (dan Republike). Naša knjiga zamišljena je kao narativno putovanje kroz tri vremenske dimenzije – prošlost, sadašnjost i budućnost. Na samom kraju želimo istaći da je naša knjiga doprinos prijateljstvu i jačanju kulturnih i bilaternih odnosa između Azerbejdžana i Crne Gore. Ako smo u tome uspjeli, (a nadamo se da jesmo) onda je naša knjiga jedna od najboljih kulturnih spona povezivanja između naših naroda. Knjiga ,,Istaknute ličnosti Azerbejdžana” predstavlja jedno od najdragocjenih svjedočanstava o Azerbejdžancima koji su gradili ne samo Azerbejdžan već i čitav svijet.