32. godišnjica “Crnog januara” u Azerbejdžanu

 Piše: Božidar Proročić, specijalni savjetnik u Kulturno – ekonomskom Centru Azerbejdžana

 Kulturno-ekonomski centar Azerbejdžana u Podgorici i ove godine podsjeća na 20. januar 1990. godine kada su centralne sovjetske vlasti počinile strašan zločin protiv azerbejdžanskog naroda. Tog dana je sovjetska vojska je napala Baku – glavni grad Azerbejdžana, kako bi kaznila ljude koji su se okupili na ulicama da bi protestvovali protiv kršenja teritorijalnog integriteta Azerbejdžana i podržali ideale slobode, nezavisnosti i suvereniteta. Specijalne sovjetske trupe su, uz pomoć teškog ofanzivnog naoružanja, uključujući tenkove i oklopna vozila, okupirale grad. Kao rezultat kaznenih radnji, ubijeno je 147 civila i više od 740 ljudi je ranjeno, i još stotine osoba je uhapšeno i pritvoreno. Među žrtvama su bila djeca, žene i stari ljudi, kao i drugi civili Bakua različitih nacionalnosti. Ovaj masakr je ušao u istoriju Azerbejdžana kao „Crni januar“.

U izvještaju pod naslovom „Crni januar u Azerbejdžanu“, Human Rights Watch stavlja događaje u širu perspektivu: „nasilje koje je upotrijebila sovjetska armija u noći između 19. i 20. januara bilo je potpuno neproporcionalno otporu koji su pružili azerbejdžanci da predstavlja vršenje kolektivnog kažnjavanja. Kazna nanijeta Bakuu od strane sovjetskih vojnika možda je imala za cilj opomenu nacionalistima, ne samo u Azerbejdžanu, već i u drugim republikama Sovjetskog Saveza“.

Sovjetski napad na nedužne civile u Azerbejdžanu uslijedio je nakon masakara u drugim sovjetskim republikama, uključujući Kazahstan 1986. godine i Gruziju 1989. godine i bio je tragično ponovljen godinu kasnije u Litvaniji, mada je brutalna tragedija „Crnog januara“ bila najveće vršenje kolektivnog kažnjavanja od strane reakcionarnih snaga Komunističke partije. Nažalost, počinioci tragedije 20. januara prošli su nekažnjeno. Sovjetske vlasti su uklonile sva dokumenta i dokaze u vezi sa ovim masakrom iz Azerbejdžana. Masakr 20. januara bio je jedan od nečuvenih manifestacija totalitarnog režima protiv sopstvenih građana.

Sovjetska invazija nije uspjela da ostvari svoj cilj. Strašan događaj, upamćen po komemoracijama, predstavlja grozotu – ali je takođe rodio nadu koja je na kraju dovela do nezavisnosti i slobode sledeće godine. Crni januar postao je prekretnica u istoriji modernog Azerbejdžana.

Azerbejdžanski narod suočio se sa tragedijom sa snagom i dostojanstvom. Danas, žrtve Crnog januara počivaju u Aleji Mučenika u glavnom gradu Baku. Milioni azerbejdžanaca i prijatelji Azerbejdžana posjećuju Aleju Mučenika u Bakuu 20. januara kako bi odali počast u sjećanje na sunarodnike koji su dali svoje živote za nezavisnost zemlje. Oni polažu vijence na grobove žrtava i posvećenost nacije nezavisnosti, demokratiji i slobodi se obnavlja. Oni su bili među prvima koji su žrtvovali svoje živote za slobodu koju Azerbejdžan danas uživa i ti heroji nikada neće biti zaboravljeni. Stoji u saopštenu Kulturno – ekonomskog Centra Azerbejdžana u Podgorici.