Niti je Tara uništena, niti je Auto-put “Princeza Ksenija” put iz “nigđe u ništa”

Pokretljivost je osnovna prirodna i kulturna osobina čovjeka iz koje proističu ostvarenja mnogih njegovih funkcija. Zato su auto-putevi neophodni. Završena je prva dionica auto-puta Bar – Boljare, od Smokovca do Mateševa (42 km), a uskoro se očekuje izgradnja druge dionice od Mateševa do Andrijevice (23,5 km).

Auto-put je najviša saobraćajna klasa puteva namijenjena brzom motornom saobraćaju. Sadrži fizički razdvojene kolovoze uobičajene širine 27,5 m, sa suprotnim smjerovima kretanja i po jednom zaustavnom trakom. Sastavni djelovi auto-puta su priključci, mostovi, tuneli, nadvožnjaci, podvožnjaci, propusti, usjeci, zasjeci, petlje, odmarališta, benzinske pumpe, privremeni parkinzi i drugi sadržaji. Brzina kretanja automobila na auto-putevima je ograničena obično na 100 ili 130 km/h, a neke zemlje čak nemaju propisana ograničenja.

Projektovani izgled petlje Mateševo nakon izgradnje auto-puta

Značaj informacija

Režim saobraćaja, komfor, visoka udobnost, bezbjednost i brzina ostvaruju se složenim projektnim i konstruktivnim rješenjima. Iz ovoga bi trebalo da proističe jasna razlika između uloge političara i NVO, sa jedne strane i projektanata i izvođača složenih građevinskih objekata, sa druge strane. Neshvatanje takve razlike može proizvesti velike konfuzije i štete u društvu. Čitao sam o mnogo čemu, ali još nijesam pročitao izraze zahvalosti i čestitki za izgradnju izuzetno složenog građevinskog objekta kakav je Auto-put ,,Princeza Ksenija“.

Neophodno je i korisno da se zna kako je građena dionica Smokovac – Mateševo radi pripreme i dobrog informisanja društva prije početka izgradnje dionice Mateševo – Andrijevica, duž dolina rijeka Drcke i Kraštice.

Dosadašnje iskustvo na izgradnji auto-puta pokazuje da ukoliko na izvođenju radova dionice Mateševo – Andrijevica, koja je veoma slična prethodnoj dionici, izvođač radova ne bude imao potrebne kompetencije i kvalitet, minimalno koliko je imao na prethodnoj trasi, mogu nastupiti ozbiljni problemi, jer su uslovi izovođenja radova vrlo slični

Uticaji na pirodu, koji su neminovni pri izgradnji složenih građevinskih objekata, rješavaju se, u mogućoj mjeri, remedijacijom koja podrazumijeva metode – sprečavanje, smanjenje, popravke, poboljšanja i otklanjanja.

Prostor-lokacija saobraćajnice podrazumijeva trajnu prenamjenu funkcije prirodnog prostora u saobraćajnu funkciju. U građevinsko-ekološkom smislu direktni uticaji gradnje su ograničeni na prostor gradnje, u odnosu na indirektne duž rijeke duge 135 km.

Trajanje uticaja gradnje na prirodnu sredinu se klasifikuje na stalne, povremene i privremene, zbog čega trenutno posmatrano stanje ne odražava suštinu i veličinu uticaja.

Uticaji na vodu, biodiverzitet, korito…

Kvalitet vode rijeke Tare tokom gradnje je uspješno sačuvan i pored povremenih/privremenih negativnih uticaja mućenja vode. Konstatovani povećani uticaji organskog porijekla su nastajali i od lokalnih stambenih objekata, restorana, ribnjaka, atmosferske kanalizacije i poljoprivrede. Tako su dijagrami kvaliteta voda pokazali veći uticaj spolja nego iz zone radilišta. Analiza kvaliteta vode rijeke Tare urađena od akreditovane laboratorije početkom jula mjeseca 2021. godine je pokazala dobar kvalitet (voda rijeke Tara spadala je u A i A1 klasu). Stručni podaci o kvalitetu vode diskvalifikuju poznate paušalne javne stavove da je Tara ,,uništena“.

Mihailo Burić (Ivana Božović/Pobjeda)

Uticaj na biodiverzitet je privremeno i povremeno bivao ostvaren na mjestima izvođenja radova. Naknadne analize su pokazale oporavak ihtiofaune i bentosa vodotoka. Nakon prestanka radova prestali su i uticaji, izvršen oporavak i prirodna remedijacija. Pritom je ostvaren veći negativan uticaj prirodnog faktora na biodiverzitet od izvođenja radova zato što vodotok presušuje (fotografija). Konačan zaključak je, ipak, da Tara nije „uništena“ biološki od radova, ali jeste ugrožena presušivanjem rijeke, koje može biti posljedica klimatskih promjena.

Bio sam ekspert za vode, geologiju i životnu sredinu tokom čitavog perioda izgradnje dionice auto-puta Smokovac – Mateševo, dužine 42 kilometra. Ta dionica je u stvari sistem tunela, mostova, propusta, usjeka i zasjeka, sa zanemarljivim dijelom morfološke trase, u teškim planinskim uslovima. Ovakvi uslovi i struktura pokazuju složenost radnog procesa koja je savladana od kineskog CRBC-a i crnogorskog Bemaksa

Prekomjerni iskop šljunka iz korita rijeke Tare je riješen prirodnom remedijacijom, s obzirom na karakter vodotoka. Prirodnom remedijacijom je uspostavljen prirodni hidraulički nagib talvega u zonama u kojima su bile depresije zbog iskopa šljunka.

Uticaji na hidrologiju ne spadaju u trajne uticaje. Smjer i režim vodotoka je ostao isti nakon završetka radova. Radovima je ostvareni uticaj „manji od negativnih promjena usljed prirodnih uzroka“. Negativne promjene usljed prirodnih uzroka ne smatraju se značajnijom štetom od antropogenog djelovanja. Uređenje terena i obezbjeđenje dobrog proticajnog profila kroz regulaciju je pozitivan efekat (predviđen zakonom). Sa Google se vide četiri različita položaja korita rijeke, što predstavlja jasan dokaz da pod uticajem prirodnih faktora korito samo mijenja svoj položaj.

Odlaganje iskopanih stijena je vršeno u obliku nasipa, koji se sastoje od inertnog materijala sastavljenog od fliša, sa pretežnim sadržajem SiO2. Hemijskim analizama je utvrđeno da se radi o inertnom materijalu, koji ne može proizvoditi opasno zagađenje, već samo povremeno zamućenje.

Suvo korito rijeke Tare na lokalitetu Uvač 4 (23. septembar 2020. godine) – nema prirodnih uslova za živi svijet. Pri vještačenju nije uzeto u obzir prirodno presušivanje rijeke, što je kapitalna činjenica za vodu kao životnu sredinu

Narušavanje pejzaža radovima uvijek zahtijeva obaveznu remedijaciju. Izmjena pejzaža je trajni uticaj, kroz promjenu reljefa i ukupnog ambijenta. Stvaranjem novog reljefa mijenja se i pejzaž. Takav uticaj se otklanja uobličavanjem novih linija reljefa, usklađivanjem sa okolinom, a nakon toga ozelenjavanjem. Tako nastaje novi pejzaž koji zavisno od ličnog doživljaja može čak biti i prihvatljiviji od prethodnog, ali svakako dovoljno kompenzatoran.

Validne su samo činjenice

Konkretni dokazi koji potvrđuju proizvedenu štetu u životnoj sredini moraju biti jasni i potkrijepljeni činjenicama. Samo ,,dokazani dokazi“,usklađeni sa zakonom i izvedeni na osnovu postojećih stručnih podataka-činjenica, iz obimne dokumentacije i terenskih nalaza, mogu biti legitimni dokazi. Trenutni nalazi prije remedijacije, na osnovu uvida u teren i lične procjene, ne mogu biti validni. Konačno stanje životne sredine može se sagledati tek nakon završetka svih radova, sprovedenih mjera remedijacije i tehničkog prijema.

Smjer i režim vodotoka je ostao isti nakon završetka radova. Radovima je ostvareni uticaj „manji od negativnih promjena usljed prirodnih uzroka“. Negativne promjene usljed prirodnih uzroka ne smatraju se značajnijom štetom od antropogenog djelovanja. Uređenje terena i obezbjeđenje dobrog proticajnog profila kroz regulaciju je pozitivan efekat (predviđen zakonom). Sa Google se vide četiri različita položaja korita rijeke, što predstavlja jasan dokaz da pod uticajem prirodnih faktora korito samo mijenja svoj položaj

Dosadašnje iskustvo na izgradnji auto-puta pokazuje da ukoliko na izvođenju radova dionice Mateševo – Andrijevica, koja je veoma slična prethodnoj dionici, izvođač radova ne bude imao potrebne kompetencije i kvalitet, minimalno koliko je imao na prethodnoj trasi, mogu nastupiti ozbiljni problemi, jer su uslovi izvođenja radova vrlo slični.

Bio sam ekspert za vode, geologiju i životnu sredinu tokom čitavog perioda izgradnje dionice auto-puta Smokovac -Mateševo, dužine 42 kilometra. Ta dionica je u stvari sistem tunela, mostova, propusta, usjeka i zasjeka, sa zanemarljivim dijelom morfološke trase, u teškim planinskim uslovima. Ovakvi uslovi i struktura pokazuju složenost radnog procesa koja je savladana od kineskog CRBC-a i crnogorskog Bemaksa.

Nažalost, ne ulazeći u pravne procedure tokom radova, javnosti je nametnuto potpuno proizvoljno stručno uvjerenje da je „uništena“ rijeka Tara i njen živi svijet, kao i naziv auto-puta ,,iz niđe u ništa“, čime je bačena neopravdana sjenka na ovaj veličanstveni objekat. Ko iole ima obrazovanja o održivom razvoju shvatiće da je za ovaj dio trase postignuta moguća ravnoteža između važnosti auto-puta i promjena proizvedenih u prirodi njegovom gradnjom. Sve ostalo je ili neznanje ili loša namjera.

Za isti prostor i površinu (zahvat petlje Mateševo) poređena je približna aproksimacija toka Tare (jedina je takva i moguća na osnovu Google Earth snimaka) za različite vremenske periode i to: 2006,2013,2016 i 2018. godina